hihihehe
Chịu khó la liếm
Charlie Kirk Tấn Công Khái Niệm Lòng Thấu Cảm - Empathy – Và Hệ Quả Nguy Hiểm Đối Với Xã Hội Hoa Kỳ
1. Một câu nói gây chấn động
Trong các bài phát biểu và video được chia sẻ rộng rãi, Charlie Kirk, nhà sáng lập tổ chức bảo thủ Turning Point USA, đã tuyên bố:
“I can’t stand the word empathy, actually. I think it’s a made-up, new age term that does a lot of damage.”
“Tôi thật sự ghét từ thấu cảm (empathy). Tôi cho rằng đó là một thuật ngữ thời thượng được bịa ra và nó gây ra nhiều tác hại.”
Ông đối chiếu thấu cảm (empathy) với thương cảm (sympathy), nhấn mạnh rằng ông chỉ ủng hộ thương cảm – tức là quan tâm đến nỗi khổ của người khác nhưng không “cảm thấy nỗi đau như chính của mình”.
Đối với MAGA, đây là lời kêu gọi trở về với lý trí lạnh lùng. Nhưng với giới học giả, nhà tâm lý và những người quan tâm đến sự bền vững của xã hội, đây là một lời cảnh báo nghiêm trọng, nhất là khi nó được phát ra từ một nhân vật MAGA có ảnh hưởng lớn trên chính trường Hoa Kỳ.
2. Nguồn gốc của cuộc tranh luận về thấu cảm
Khái niệm thấu cảm không phải là sản phẩm “thời thượng mới bịa ra” như Kirk khẳng định. Thuật ngữ này xuất hiện từ đầu thế kỷ 20, xuất phát từ từ gốc tiếng Đức Einfühlung, nghĩa là “đặt mình vào bên trong cảm xúc của người khác”.
Trong khoa học thần kinh hiện đại, các nghiên cứu về “tế bào thần kinh gương” (mirror neurons) cho thấy bộ não con người có khả năng tự nhiên để cảm nhận và chia sẻ cảm xúc của người khác—một cơ chế tiến hóa giúp cộng đồng tồn tại, hợp tác và tránh bạo lực.
Trong triết học, nhiều truyền thống đạo đức coi thấu cảm là nền tảng của công lý và lòng từ bi.
• Phật giáo gọi đó là “từ bi” (karuṇā), khuyến khích hiểu khổ đau của chúng sinh để cứu giúp.
• Kitô giáo nhấn mạnh “yêu người như chính mình”, hàm chứa sự thấu cảm sâu sắc.
• Việt Nam thì cũng có câu "Thương người như thể thương thân" hay "Bầu ơi thương lấy bí cùng. Tuy rằng khác giống nhưng chung 1 giàn".
• Khổng Tử cũng đặt lòng Nhân đứng đầu trong "Nhân Nghĩa Lễ Trí Tín"
• Ngay cả các triết gia bảo thủ như Edmund Burke cũng coi sự đồng cảm là trụ cột của một xã hội ổn định.
Việc Kirk gọi lòng thấu cảm (empathy) là “bịa đặt” vì thế không chỉ là thiếu chính xác về mặt khoa học và lịch sử, mà còn phủ nhận giá trị đạo đức của nhân loại.
3. Phân tích lời biện minh của Kirk
Để công bằng, cần ghi nhận rằng một số học giả như Paul Bloom (Against Empathy, 2016) từng cảnh báo:
• Thấu cảm cảm xúc đôi khi có thể thiên vị, khiến chính sách bị chi phối bởi những trường hợp cá nhân mà bỏ quên bức tranh lớn.
• Quyết định dựa hoàn toàn vào cảm xúc có thể dẫn đến “chủ nghĩa công lý bốc đồng”, như ưu tiên cứu một nhóm nhỏ gây chú ý thay vì giải quyết vấn đề hệ thống.
Nếu Kirk muốn nhấn mạnh rằng lý trí cần song hành với lòng trắc ẩn, đó là quan điểm hợp lý.
Tuy nhiên, ông không đưa ra lập luận tinh tế, mà thay vào đó bác bỏ toàn bộ khái niệm, gọi lòng thấu cảm là “gây hại” mà không hề phân tích cặn kẽ.
Chính sự cực đoan và giản lược này biến một cuộc tranh luận học thuật thành chiến dịch chính trị của MAGA chống lại lòng nhân ái.
4. Tác động xã hội: Khi lòng thấu cảm bị hạ thấp
1) Suy yếu sợi dây liên kết cộng đồng
Thấu cảm là động lực khiến hàng xóm hỏi thăm người già sau đợt nắng nóng, hay người lạ giúp nhau trong thiên tai.
Các nghiên cứu quốc tế chứng minh rằng cộng đồng có mức thấu cảm cao thường ít tội phạm hơn, tình nguyện nhiều hơn và có sức khỏe tâm thần tốt hơn.
Khi thấu cảm bị coi thường, niềm tin xã hội suy giảm, các “lưới an sinh” tự nhiên bị rách nát, dẫn đến cô lập và trầm cảm gia tăng.
2) Tăng cường sự chia rẽ và cực đoan chính trị
Nền dân chủ chỉ bền vững khi người dân có khả năng đặt mình vào vị trí của người khác—cho dù khi bất đồng sâu sắc.
Nếu một nhân vật MAGA có tầm ảnh hưởng lớn tuyên bố rằng thấu cảm “gây hại”, điều đó hợp thức hóa thái độ phi nhân tính hóa đối thủ chính trị, biến tranh luận chính sách thành cuộc chiến sinh tử giữa bạn và thù.
Hậu quả là bế tắc chính sách, ngôn từ cực đoan và bạo lực chính trị gia tăng trong nhóm MAGA.
3) Giảm phanh hãm đạo đức trước bạo lực
Thấu cảm vốn là “chiếc phanh tự nhiên” ngăn con người gây tổn thương cho nhau.
Khi phanh này bị vô hiệu hóa, việc biện minh cho sự bắt nạt, quấy rối, hay thậm chí tấn công bạo lực trở nên dễ dàng hơn.
Trong bối cảnh mạng xã hội vốn đã khuếch đại phẫn nộ, thiếu vắng sự thấu cảm càng làm nguy cơ bạo loạn tăng cao.
4) Tổn thất kinh tế và y tế cộng đồng
Thấu cảm là yếu tố giúp doanh nghiệp phát triển bền vững, từ dịch vụ khách hàng đến quản trị nhân sự.
Xã hội thờ ơ sẽ đầu tư ít hơn cho chăm sóc y tế, sức khỏe tâm thần và phòng chống thiên tai, dẫn đến chi phí dài hạn khổng lồ cho ngân sách công.
5) Tác động lâu dài đến giáo dục và thế hệ trẻ
Trường học là nơi gieo mầm đạo đức.
Nếu thông điệp “thấu cảm là gây hại” trở nên phổ biến, trẻ em sẽ lớn lên với chuẩn mực đạo đức méo mó, coi nhẹ quyền con người và sự liên đới toàn cầu—một nguy cơ đối với tương lai của nền dân chủ và hòa bình thế giới.
5. Vượt lên trên chính trị đảng phái
Điều đáng chú ý là thấu cảm không thuộc độc quyền của bất kỳ phe chính trị nào.
Từ giáo lý Phật giáo về tâm Từ Bi Ba La Mật của Bồ Tát đến tư tưởng Kitô giáo về Bác Ái, thấu cảm luôn được xem là cốt lõi của đạo đức và trật tự xã hội.
Việc Charlie Kirk kêu gọi gạt bỏ đi sự thấu cảm vì thế không chỉ là một tuyên bố chính trị của MAGA, mà còn là sự thách thức đối với di sản đạo đức chung của toàn nhân loại.
6. Kết luận: Thấu cảm- Empathy – điều kiện sống còn của xã hội
Chỉ trích việc lạm dụng thấu cảm trong chính sách chính trị là cần thiết.
Nhưng phủ nhận toàn diện thấu cảm, nhất là từ một diễn đàn đại chúng, là hành động nguy hiểm.
Nó không chỉ phá vỡ khả năng hợp tác và cảm thông giữa con người mà còn đe dọa nền dân chủ, khuyến khích bạo lực và làm suy yếu nền tảng đạo đức của xã hội.
Trong một thế giới đầy biến động, từ khủng hoảng khí hậu đến xung đột chính trị, thấu cảm không phải là sự yếu đuối.
Đó chính là năng lực sinh tồn của cộng đồng và là chiếc cầu nối giúp nhân loại tồn tại và phát triển bền vững.
Bỏ qua thấu cảm đồng nghĩa với tự cắt đứt mạch máu nuôi dưỡng lòng nhân đạo.
Thông điệp cuối cùng:
Trong thời đại mà chia rẽ và bất công đang thử thách mọi nền dân chủ, chúng ta cần nuôi dưỡng sự thấu cảm - empathy- nhiều hơn chứ không phải ít đi.
Bởi nếu xã hội mất đi lòng thấu cảm thì sẽ không còn là xã hội của loài người – mà chỉ còn là tập hợp của những cá nhân cô lập, lạnh lùng và sẵn sàng dùng bạo lực để bảo vệ cái Tôi của mình.
1. Một câu nói gây chấn động
Trong các bài phát biểu và video được chia sẻ rộng rãi, Charlie Kirk, nhà sáng lập tổ chức bảo thủ Turning Point USA, đã tuyên bố:
“I can’t stand the word empathy, actually. I think it’s a made-up, new age term that does a lot of damage.”
“Tôi thật sự ghét từ thấu cảm (empathy). Tôi cho rằng đó là một thuật ngữ thời thượng được bịa ra và nó gây ra nhiều tác hại.”
Ông đối chiếu thấu cảm (empathy) với thương cảm (sympathy), nhấn mạnh rằng ông chỉ ủng hộ thương cảm – tức là quan tâm đến nỗi khổ của người khác nhưng không “cảm thấy nỗi đau như chính của mình”.
Đối với MAGA, đây là lời kêu gọi trở về với lý trí lạnh lùng. Nhưng với giới học giả, nhà tâm lý và những người quan tâm đến sự bền vững của xã hội, đây là một lời cảnh báo nghiêm trọng, nhất là khi nó được phát ra từ một nhân vật MAGA có ảnh hưởng lớn trên chính trường Hoa Kỳ.
2. Nguồn gốc của cuộc tranh luận về thấu cảm
Khái niệm thấu cảm không phải là sản phẩm “thời thượng mới bịa ra” như Kirk khẳng định. Thuật ngữ này xuất hiện từ đầu thế kỷ 20, xuất phát từ từ gốc tiếng Đức Einfühlung, nghĩa là “đặt mình vào bên trong cảm xúc của người khác”.
Trong khoa học thần kinh hiện đại, các nghiên cứu về “tế bào thần kinh gương” (mirror neurons) cho thấy bộ não con người có khả năng tự nhiên để cảm nhận và chia sẻ cảm xúc của người khác—một cơ chế tiến hóa giúp cộng đồng tồn tại, hợp tác và tránh bạo lực.
Trong triết học, nhiều truyền thống đạo đức coi thấu cảm là nền tảng của công lý và lòng từ bi.
• Phật giáo gọi đó là “từ bi” (karuṇā), khuyến khích hiểu khổ đau của chúng sinh để cứu giúp.
• Kitô giáo nhấn mạnh “yêu người như chính mình”, hàm chứa sự thấu cảm sâu sắc.
• Việt Nam thì cũng có câu "Thương người như thể thương thân" hay "Bầu ơi thương lấy bí cùng. Tuy rằng khác giống nhưng chung 1 giàn".
• Khổng Tử cũng đặt lòng Nhân đứng đầu trong "Nhân Nghĩa Lễ Trí Tín"
• Ngay cả các triết gia bảo thủ như Edmund Burke cũng coi sự đồng cảm là trụ cột của một xã hội ổn định.
Việc Kirk gọi lòng thấu cảm (empathy) là “bịa đặt” vì thế không chỉ là thiếu chính xác về mặt khoa học và lịch sử, mà còn phủ nhận giá trị đạo đức của nhân loại.
3. Phân tích lời biện minh của Kirk
Để công bằng, cần ghi nhận rằng một số học giả như Paul Bloom (Against Empathy, 2016) từng cảnh báo:
• Thấu cảm cảm xúc đôi khi có thể thiên vị, khiến chính sách bị chi phối bởi những trường hợp cá nhân mà bỏ quên bức tranh lớn.
• Quyết định dựa hoàn toàn vào cảm xúc có thể dẫn đến “chủ nghĩa công lý bốc đồng”, như ưu tiên cứu một nhóm nhỏ gây chú ý thay vì giải quyết vấn đề hệ thống.
Nếu Kirk muốn nhấn mạnh rằng lý trí cần song hành với lòng trắc ẩn, đó là quan điểm hợp lý.
Tuy nhiên, ông không đưa ra lập luận tinh tế, mà thay vào đó bác bỏ toàn bộ khái niệm, gọi lòng thấu cảm là “gây hại” mà không hề phân tích cặn kẽ.
Chính sự cực đoan và giản lược này biến một cuộc tranh luận học thuật thành chiến dịch chính trị của MAGA chống lại lòng nhân ái.
4. Tác động xã hội: Khi lòng thấu cảm bị hạ thấp
1) Suy yếu sợi dây liên kết cộng đồng
Thấu cảm là động lực khiến hàng xóm hỏi thăm người già sau đợt nắng nóng, hay người lạ giúp nhau trong thiên tai.
Các nghiên cứu quốc tế chứng minh rằng cộng đồng có mức thấu cảm cao thường ít tội phạm hơn, tình nguyện nhiều hơn và có sức khỏe tâm thần tốt hơn.
Khi thấu cảm bị coi thường, niềm tin xã hội suy giảm, các “lưới an sinh” tự nhiên bị rách nát, dẫn đến cô lập và trầm cảm gia tăng.
2) Tăng cường sự chia rẽ và cực đoan chính trị
Nền dân chủ chỉ bền vững khi người dân có khả năng đặt mình vào vị trí của người khác—cho dù khi bất đồng sâu sắc.
Nếu một nhân vật MAGA có tầm ảnh hưởng lớn tuyên bố rằng thấu cảm “gây hại”, điều đó hợp thức hóa thái độ phi nhân tính hóa đối thủ chính trị, biến tranh luận chính sách thành cuộc chiến sinh tử giữa bạn và thù.
Hậu quả là bế tắc chính sách, ngôn từ cực đoan và bạo lực chính trị gia tăng trong nhóm MAGA.
3) Giảm phanh hãm đạo đức trước bạo lực
Thấu cảm vốn là “chiếc phanh tự nhiên” ngăn con người gây tổn thương cho nhau.
Khi phanh này bị vô hiệu hóa, việc biện minh cho sự bắt nạt, quấy rối, hay thậm chí tấn công bạo lực trở nên dễ dàng hơn.
Trong bối cảnh mạng xã hội vốn đã khuếch đại phẫn nộ, thiếu vắng sự thấu cảm càng làm nguy cơ bạo loạn tăng cao.
4) Tổn thất kinh tế và y tế cộng đồng
Thấu cảm là yếu tố giúp doanh nghiệp phát triển bền vững, từ dịch vụ khách hàng đến quản trị nhân sự.
Xã hội thờ ơ sẽ đầu tư ít hơn cho chăm sóc y tế, sức khỏe tâm thần và phòng chống thiên tai, dẫn đến chi phí dài hạn khổng lồ cho ngân sách công.
5) Tác động lâu dài đến giáo dục và thế hệ trẻ
Trường học là nơi gieo mầm đạo đức.
Nếu thông điệp “thấu cảm là gây hại” trở nên phổ biến, trẻ em sẽ lớn lên với chuẩn mực đạo đức méo mó, coi nhẹ quyền con người và sự liên đới toàn cầu—một nguy cơ đối với tương lai của nền dân chủ và hòa bình thế giới.
5. Vượt lên trên chính trị đảng phái
Điều đáng chú ý là thấu cảm không thuộc độc quyền của bất kỳ phe chính trị nào.
Từ giáo lý Phật giáo về tâm Từ Bi Ba La Mật của Bồ Tát đến tư tưởng Kitô giáo về Bác Ái, thấu cảm luôn được xem là cốt lõi của đạo đức và trật tự xã hội.
Việc Charlie Kirk kêu gọi gạt bỏ đi sự thấu cảm vì thế không chỉ là một tuyên bố chính trị của MAGA, mà còn là sự thách thức đối với di sản đạo đức chung của toàn nhân loại.
6. Kết luận: Thấu cảm- Empathy – điều kiện sống còn của xã hội
Chỉ trích việc lạm dụng thấu cảm trong chính sách chính trị là cần thiết.
Nhưng phủ nhận toàn diện thấu cảm, nhất là từ một diễn đàn đại chúng, là hành động nguy hiểm.
Nó không chỉ phá vỡ khả năng hợp tác và cảm thông giữa con người mà còn đe dọa nền dân chủ, khuyến khích bạo lực và làm suy yếu nền tảng đạo đức của xã hội.
Trong một thế giới đầy biến động, từ khủng hoảng khí hậu đến xung đột chính trị, thấu cảm không phải là sự yếu đuối.
Đó chính là năng lực sinh tồn của cộng đồng và là chiếc cầu nối giúp nhân loại tồn tại và phát triển bền vững.
Bỏ qua thấu cảm đồng nghĩa với tự cắt đứt mạch máu nuôi dưỡng lòng nhân đạo.
Thông điệp cuối cùng:
Trong thời đại mà chia rẽ và bất công đang thử thách mọi nền dân chủ, chúng ta cần nuôi dưỡng sự thấu cảm - empathy- nhiều hơn chứ không phải ít đi.
Bởi nếu xã hội mất đi lòng thấu cảm thì sẽ không còn là xã hội của loài người – mà chỉ còn là tập hợp của những cá nhân cô lập, lạnh lùng và sẵn sàng dùng bạo lực để bảo vệ cái Tôi của mình.
