Sơ lược tranh chấp Preah Vihear "Đền Thiêng" (tên thật, được đặt làm tên tỉnh)
1867 Thái nhường quyền bảo hộ sau khi vua Cam xin Pháp bảo kê (không cần xâm lược như ở Nam Kỳ), nhưng vẫn giữ lại 4 tỉnh, đến 1904 thì trao 4 tỉnh đó cho Pháp, đổi lại một mảnh nhỏ khác Pháp đang giữ.
1907 hai bên phân giới chính thức theo đường phân nước (sống núi, mưa chảy về hai bên): Cambodia bằng phẳng nhưng vùng biên là một dải núi dốc. Preah Vihear là đền Khmer rất cổ, nằm trên đỉnh núi, lệch chút về Thái, nhưng Pháp vẽ bản đồ lẹm sang cho Cam. Thái OK với bản đồ này, đến 1930s thì mới ngớ ra "ủa có gì sai sai", nhưng vì đồng ý mấy chục năm nên đã quá muộn hết thời hiệu đòi lại, theo kết luận của IJC sau này.
Đến 1940 nhân chính quốc Pháp bị Đức chiếm, Thái đòi lại cả mấy tỉnh xưa, chiến tranh bùng nổ, Thái trang bị tốt thắng Pháp trên không và trên bộ, nhưng lại thua hải chiến, hai bên ký hòa ước ở Tokyo.
Chỉ vài giờ trước trận Trân Châu Cảng, Nhật ra yêu sách mượn đường đánh Malay, rồi không cần đợi phản hồi, Nhật tiến ngay vào đất Thái. Sau 6 tiếng chống cự thì Thái ngưng bắn và sớm thành đồng minh Nhật.
Thế chiến kết thúc, Thái trả lại hết đất cho Pháp, để năn nỉ - các anh tha cho em, đừng xếp em vào phe Trục xâm lược, dân em cũng có quân kháng chiến chống Nhật cơ mà.
Quyết định với tỉ lệ phiếu 9/3 của ICJ năm 1962 trao đền lại cho Cam, nhưng lại không nhắc đến miếng đất trước sân đền (thuộc về Cam theo Pháp vẽ, nhưng nằm ở triền núi Thái). Đến 2008-11 hai bên lại cắn cấu, chết 35 lính hai phe, 2013 IJC ra phán quyết đồng thuận 100% trao cả mảnh đất cho Cam. Nhưng đôi khi vui vẻ Cam cũng nhún nhường, lần nộp hồ sơ lên Unesco cũng rút về sửa lại viền di sản chỉ quanh ngôi đền, không kèm đất.
Cuộc chiến lần này thực ra hoàn toàn vô nghĩa lý, nhưng lặp lại kiểu "chiến tranh Thừa kế" ngày xưa. Hunsen thao túng chính trường, nhưng không luyện đan thành thần thánh như nhà Kim mập. Hun Manet có profile West Point cực đẹp, nhưng dưới cha còn các đồng chí chú, gia tộc khác. Vụ Hun Sen tung full ghi âm bữa trước đúng là quá trẻ trâu sỗ sàng, nhưng chỉ sau khi một con ong tay áo nào đó leak ra chút chút. Xung đột biên giới lần này cũng chỉ là cách đốt hàng rào để chấn chỉnh chuyện trong nhà, kích lòng ái quốc của dân chúng, nationalist dễ thành ngu trung.
Ở Thái đám quân đội bảo hoàng bệnh tật cũng kiếm cớ phùng mang giương cờ, đặng khôi phục vị thế. Quân đội Thái thường khá độc lập với chính quyền, với chính quyền thân Thaksin thì quân đội lại càng chống đối hơn.
Nhưng có vẻ sau một sáng vỗ mặt nhau xong thì đến chiều tối bắt đầu xuống nước