Chúng ta đang sống trong một Việt Nam năm 2025 có GDP bình quân 4.800 USD, có Samsung, Intel, VinFast, có cao tốc Bắc–Nam, có hàng triệu người chạy Grab và Shopee Food, nhưng đồng thời cũng có những người bị tù vì viết một status Facebook, có cụ Lê Đình Kình ở Đồng Tâm bị đánh chết trong đêm, có những đứa trẻ Thủ Thiêm lớn lên trong container vì nhà bị cướp, và có những quan chức sở hữu hàng chục tỷ đô la Mỹ trong két sắt mà không ai giải thích được nguồn gốc.
Đó là thực tế. Không phải quá khứ, mà là hiện tại.
Vì vậy câu hỏi không còn là “ông Hồ đúng hay sai”, mà là: thế hệ chúng ta – những người sinh từ 1975 trở đi đây – muốn để lại cho con cháu một đất nước như thế nào, và chúng ta sẽ làm gì, cụ thể ra sao, để thay đổi nó.
I. **Chúng ta đang ở đâu?**
Một nhà nước độc đảng đã thắng chiến tranh nhưng đang thua trong hoà bình
Đảng ******** Việt Nam đã chứng minh được khả năng huy động toàn dân đánh thắng hai đế quốc thực dân. Nhưng 50 năm sau ngày thống nhất, họ lại không chứng minh được khả năng xây dựng một nhà nước pháp quyền, minh bạch, công bằng. Thay vào đó là:
Tham nhũng có hệ thống (Việt Nam xếp hạng 77/180 trên bảng Chỉ số cảm nhận tham nhũng 2024).
Độc quyền đất đai → cướp đất hợp pháp hoá.
Tự do ngôn luận bị bóp chết (hạng 174/180 về tự do báo chí 2025).
Bất bình đẳng gia tăng: 1% dân số giàu nhất sở hữu gần 30% tài sản quốc gia.
Xã hội đang chia làm ba tầng rất rõ
Tầng 1: Nhóm lợi ích cầm quyền và thân hữu – hưởng phần lớn bánh tăng trưởng.
Tầng 2: Tầng lớp trung lưu đô thị – có ăn, có mặc, nhưng không có tiếng nói, chỉ lo “ổn định để làm ăn”.
Tầng 3: Hàng chục triệu người lao động chân tay, nông dân, công nhân khu công nghiệp – làm cực khổ, lương thấp, không có bảo hiểm đầy đủ, không có quyền thương lượng tập thể thực sự.
II. **Thay đổi là tất yếu** – câu hỏi chỉ là “bằng cách nào”
Lịch sử thế giới cho thấy không có chế độ độc tài nào tồn tại vĩnh viễn khi:
Kinh tế đủ lớn để sinh ra tầng lớp trung lưu đông đảo.
Internet và mạng xã hội làm thông tin không thể kiểm soát hoàn toàn.
Thế hệ trẻ không còn mang ký ức chiến tranh, không còn sợ “Mỹ–Ngụy” hay “Tàu ô”.
Việt Nam 2025 đã hội tụ đủ ba điều kiện đó. Vì vậy thay đổi không còn là “nếu” mà là “khi nào” và “như thế nào”.
III. **Bốn kịch bản thực tế có thể xảy ra**
Kịch bản 1 – Đảo chính nội bộ (xác suất thấp)
Một nhóm tướng lĩnh hoặc quan chức cấp cao bất mãn tiến hành đảo chính, lập chính phủ quân sự rồi tổ chức bầu cử. Xác suất thấp vì quân đội hiện rất trung thành với Đảng và hưởng lợi lớn từ hệ thống.
Kịch bản 2 – Sụp đổ kiểu Liên Xô (xác suất trung bình)
Kinh tế khủng hoảng nặng (nợ công vỡ, bất động sản sụp, ngân hàng phá sản), biểu tình lan rộng, Đảng không kiểm soát nổi → chế độ tan rã trong vài tháng. Sau đó là hỗn loạn ngắn hạn rồi chuyển sang dân chủ đa đảng (như Indonesia 1998, Tunisia 2011).
Kịch bản 3 – Cải cách từ từ kiểu Đổi Mới 2.0 (xác suất cao nhất hiện nay)
Đảng giữ độc quyền chính trị nhưng dần nới lỏng:
Cho phép báo chí tư nhân, xã hội dân sự mạnh lên.
Bầu cử Quốc hội cạnh tranh thực sự (nhiều ứng viên độc lập).
Phi chính trị hoá quân đội và công an.
Chuyển dần sang nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa (kiểu Singapore + Thuỵ Điển).
Đây là con đường mà Trung Quốc không dám đi, nhưng Việt Nam có thể đi vì dân trí cao hơn và không có tham vọng bá quyền.
Kịch bản 4 – Cách mạng đường phố (xác suất hiện tại thấp, nhưng sẽ tăng nếu đàn áp tiếp tục)
Một biến cố lớn (vụ Việt Á 2.0, cướp đất lớn, lạm phát phi mã) làm bùng nổ biểu tình toàn quốc → chính quyền không kiểm soát nổi → sụp đổ nhanh như Romania 1989.
IV. **Chúng ta – thế hệ này – có thể làm gì ngay hôm nay?**
Không cần đợi “cách mạng” mới hành động. Những việc nhỏ, cụ thể, liên tục, hàng ngày sẽ tạo ra thay đổi lớn trong 10–20 năm tới:
Từ chối nói dối và chấp nhận bị nói dối
Không dùng từ “bò đỏ”, “3 que” nữa – đó là ngôn ngữ chia rẽ do hệ thống tạo ra để chúng ta tự đánh nhau.
Gọi đúng tên mọi sự việc: tham nhũng là tham nhũng, cướp đất là cướp đất, tù chính trị là tù chính trị.
Xây dựng xã hội dân sự thực sự
Ủng hộ các tổ chức phi chính phủ độc lập (dù bị gây khó dễ): VOICE, GreenTrees, Hội Nhà báo độc lập, Quỹ 50K (hỗ trợ tù nhân lương tâm).
Tham gia hoặc lập các nhóm bảo vệ môi trường, bảo vệ người lao động, bảo vệ di sản – đó là cách tập dượt dân chủ từ dưới lên.
Tẩy chay kinh tế có chọn lọc
Không mua hàng từ doanh nghiệp sân sau rõ ràng (nếu có thể).
Ủng hộ doanh nghiệp tư nhân sạch, doanh nghiệp xã hội.
Giáo dục lại chính mình và con cái
Đọc sách cấm, xem phim tài liệu, nghe podcast lịch sử thật.
Dạy con cái tư duy phản biện, không tin bất cứ điều gì chỉ vì “sách giáo khoa nói thế”.
Chuẩn bị cho ngày bầu cử thực sự
Khi có cơ hội ứng cử địa phương (dù rất khó), vẫn cứ ứng cử.
Tập hợp nhóm 5–10 người cùng chí hướng, gây quỹ, vận động tranh cử Hội đồng nhân dân phường/xã – đó là hạt giống dân chủ.
Kết nối với cộng đồng quốc tế một cách khôn ngoan
Không cần “kêu gọi can thiệp”, nhưng cần để thế giới biết rõ sự thật.
Các tổ chức nhân quyền, báo chí quốc tế, Liên Hiệp Quốc vẫn là áp lực rất lớn lên chính quyền.
V. **Lời kết**
Ông Hồ Chí Minh đã làm xong phần việc của ông: đưa dân tộc thoát khỏi ách thực dân.
Nhưng ông và thế hệ của ông cũng để lại một hệ thống mà hôm nay đang kìm hãm chính dân tộc ấy: độc tài, tham nhũng, bất công, dối trá.
Việc tiếp theo không phải là tiếp tục thờ ơ hay chửi nhau trên mạng, mà là hành động – từng người một, từng ngày một – để biến Việt Nam thành một quốc gia tự do, công bằng, thịnh vượng thực sự, chứ không chỉ trên giấy.
Thay đổi không đến từ một anh hùng cưỡi ngựa trắng, cũng không đến từ một cuộc đảo chính đẫm máu.
Nó đến từ hàng triệu người bình thường quyết định hôm nay không im lặng nữa.
Câu hỏi đặt ra cho mỗi chúng ta, ngay lúc này, không phải là “ai đúng ai sai năm 1945”, mà là:
Ngày mai, khi con cháu hỏi: “Hồi đó các cụ đã làm gì để đất nước tốt hơn?”, chúng ta sẽ trả lời thế nào?
Câu trả lời nằm trong tay chúng ta – thế hệ này – chứ không còn ai nữa.