Chủ nợ Bắc Kinh dùng đất Lào làm bàn đạp
Trung Đông tạm lắng, châu Á kỳ này chiếm lượng bài vở đáng kể trên các báo. Le Monde có bài điều tra công phu với tựa đề « Lào : Bóng đen Trung Quốc ». Báo cáo của Lowy Institute hồi tháng Tư cảnh báo về tín dụng Trung Quốc khuôn khổ Con đường tơ lụa mới. Bắc Kinh đã buộc chặt Lào vào bẫy nợ, và hiện đang nắm trong tay 50 % nợ nước ngoài của Lào, cao hơn cả Sri Lanka (9 %), quốc gia đã phải giao cảng Hambantota cho Trung Quốc để gán nợ.Nhờ đó Bắc Kinh có thể lũng đoạn Lào, đất nước có vị trí chiến lược giữa Việt Nam và Thái Lan - hai cường quốc khu vực, đồng thời có lối vào Cam Bốt - đồng minh chính của Trung Quốc trong số các nước nằm dọc sông Mêkông. Hai nhà phân tích Tita Sanglee và Khang Vũ trên The Diplomat cho rằng Thái Lan và Việt Nam cần có sự đồng thuận chiến lược để chống lại ảnh hưởng ngày càng lớn của Trung Quốc ở các nước kế cận.
Cũng như những nơi khác, việc xây dựng nhiều cơ sở hạ tầng tại những vùng nằm dưới sự kiểm soát của mình giúp Bắc Kinh mở rộng ảnh hưởng mà không cần căn cứ quân sự ở nước ngoài. Chiến lược này có thể thấy rõ hồi tháng 7/2024, trong cuộc tập trận chung được đặt tên là « Lá chắn hữu nghị ». Quân đội Trung Quốc đã thử nghiệm đưa 300 binh sĩ bằng xe lửa đến ga Phonhong ở cách Vientiane 70 kilomet về phía bắc, cùng với các xe thiết giáp và nhiều loại vũ khí.
Điện, xe lửa, hàng không : Những lãnh vực chiến lược lọt vào tay Trung Quốc
Về nợ công, Trung Quốc cho Lào vay với lãi suất gần tương đương thị trường, tính theo đô la. Thế nên tiền trả lãi chiếm 1,1 % GDP của Lào năm 2023 đã lên đến 3,2 % năm 2024, theo Ngân hàng Thế giới, bằng phân nửa chi tiêu công cả nước, sau khi đồng kip mất giá. Lowy Institute cho biết, Lào phải cõng số nợ lớn vì 35 dự án Trung Quốc kể từ 2010, gần 6 tỉ đô la tín dụng đầu tư vào thủy điện.Với sự xuất hiện của Trung Quốc, công ty điện lực công của Lào bị lỗ lã, năm 2020 phải nhượng lại 90 % các chi nhánh quản lý điện cao thế cho China Southern Power Grid trong 20 năm. Từ đó đến nay, công ty Trung Quốc hưởng trọn lợi tức từ việc truyền tải điện.
Đường xe lửa nối Lào với Trung Quốc trị giá 6 tỉ đô la nhưng phần của chính phủ Lào vô cùng nhỏ. Nói cách khác, Trung Quốc quản lý tuyến đường này trong 70 năm. Do nợ ngập đến cổ, đầu tư cho giáo dục và y tế của Lào chỉ chiếm 11,3 % GDP. Số lượng xe tải chở sầu riêng, chuối, khoai mì qua Trung Quốc tăng cao làm đường sá thêm nhiều ổ gà. Tập đoàn Trung Quốc Comac mua lại 51 % cổ phần công ty hàng không quốc gia Lao Airlines.
Hóa rồng hay thành nô lệ ?
Đảng Pathet Lao, lãnh đạo nước này từ 1975 ít dung thứ cho những tiếng nói phản biện ; nhưng trong kỳ họp tháng Sáu, nữ dân biểu Valy Vetsaphong đã phản đối việc bán tài sản chiến lược như Lao Airlines. Ngoài các kênh chính thức, những chỉ trích rất hiếm hoi, nhất là sau khi « Jack » Anousa Luangsuphom bị mưu sát tại Vientiane tháng 4/2023. Blogger 25 tuổi này có trang Facebook kêu gọi « Vì sự sống còn của Lào, để không trở thành nô lệ của Trung Quốc ».Bắc Kinh có được hình ảnh ngày càng tích cực tại Lào, trong đó có phần đóng góp của nhật báo tiếng Anh China Daily, in tại nhà in quốc gia của Lào và được phát miễn phí. Giới nhà giàu mới đi xe BYD, mua điện thoại di động Honor, và cho con cái kết hôn với người Hoa để bảo đảm tương lai. Viện Khổng Tử thu hút đông đảo sinh viên. Boten, thành phố biên giới trước đây nổi tiếng vì các casino của mafia, trở thành đặc khu kinh tế chuyên về dịch vụ và logistic, với những tòa tháp cao 20, 30 tầng ; những nhân viên mặc đồng phục mang chữ « Jing Cha » (cảnh sát) chạy mô tô tuần tra : phân nửa số cảnh sát tại đây là người từ Hoa lục đến.
Từ lâu lệ thuộc vào ông anh ******** Việt Nam và láng giềng Thái Lan, nay Lào mơ thành con rồng nhỏ châu Á nhờ Trung Quốc, đặc khu kinh tế Saysettha muốn thành Thâm Quyến mới. Trong khi pin mặt trời Trung Quốc sản xuất ở Việt Nam, Thái Lan, Malaysia, Cam Bốt phải chịu thuế quan cao của Mỹ, nay xuất hiện loại « made in Laos ». Tuy nhiên tình trạng này khó thể kéo dài vì Washington có thể ra tay tiếp.
