Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Trước mắt, mỗi đồng phí bảo hiểm phương tiện hay đăng kiểm, kiểm tra khí thải… đều đang bào mòn thu nhập người lao động vốn đã quá thấp cho cuộc sinh tồn. Chưa kể, mỗi lít xăng dầu, người dân đang phải trả từ 1000-2000 đồng cho thuế bảo vệ môi trường. Hàng chục năm qua, thuế môi trường gián thu qua giá xăng dầu là nguồn thu hàng trăm ngàn tỷ đồng cho ngân sách. Số tiền này đã được nhà nước Việt Nam sử dụng vào việc gì để bảo vệ môi trường, bảo vệ sức khỏe cho người dân? Hãy trả lời những câu hỏi này trước khi nại tới lý do “bảo vệ sức khỏe nhân dân, bảo vệ môi trường” để tiếp tục “đẻ” ra những sắc thuế, khoản thu mới đánh lên đầu người dân nghèo. Dân sinh đã quá cùng kiệt rồi!
Xe VF3 của VinFast tại triển lãm CES 2024, ở Las Vegas, Hoa Kỳ. (STEVE MARCUS/REUTERS/Steve Marcus)
Trong bối cảnh VinFast của Phạm Nhật Vượng đang thua lỗ nặng ở thị trường xe hơi điện, trong khi mảng kinh doanh cốt lõi của họ – bất động sản – lại đang gặp khủng hoảng, thì việc mở ra “lối thoát” ở thị trường xe máy điện có doanh thu tiềm năng không khác gì “ánh sáng cuối đường hầm”, chết đuối vớ cọc gỗ. Động thái mà VinFast đang ráo riết dồn sức triển khai xe ôm công nghệ và dịch vụ giao hàng sử dụng xe máy điện do chính hãng sản xuất có thể được xem là bước chuẩn bị cho công cuộc chiếm lĩnh thị trường xe máy điện nội địa.
Cách đây ít ngày, UBND TP.HCM ban hành nghị quyết 98 “về cơ chế đặc thù cho TP.HCM mới được Quốc hội thông qua cho phép HĐND TP ban hành chính sách khuyến khích, hỗ trợ, ưu đãi đối với các cá nhân, hộ gia đình, hợp tác xã, doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi phương tiện giao thông từ sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang sử dụng năng lượng sạch cũng như lộ trình thực hiện; thu mua, đổi phương tiện giao thông cũ sang phương tiện giao thông mới sử dụng năng lượng sạch…”
Như vậy, đây có thể không là “thuyết âm mưu” được thai nghén bởi tập thể gồm ông Phạm Nhật Vượng cùng giới chức Thành Hồ và ông Thủ tướng Phạm Minh Chính (vừa lãnh trách nhiệm Chủ tịch hội đồng điều phối vùng Đông Nam Bộ) mà nó thật sự là một kế hoạch lớn trong việc chia miếng bánh “chuyển đổi phương tiện giao thông” cho khoảng 9 triệu xe gắn máy đang lưu hành ở Thành Hồ. Nếu đúng vậy thì đây là một kế hoạch thao túng chính sách “vĩ đại” của ngài tỷ phú Phạm Nhật Vượng. Hy vọng những chiếc xe máy điện VinFast không gãy càng, rụng bánh hay tự bốc cháy như nhiều chiếc xe hơi do VinFast sản xuất.
Chuyển đổi xe máy và ô tô điện tại Việt Nam: Lãng phí tham vọng trên nền tảng điện lực yếu kém
Việt Nam đang rầm rộ thúc đẩy chuyển đổi từ xe máy và ô tô chạy xăng sang xe điện với mục tiêu giảm phát thải và hiện đại hóa giao thông. Nhưng tham vọng này, dù nghe qua đầy triển vọng, lại đang bộc lộ những lỗ hổng nghiêm trọng khi hạ tầng điện lực quốc gia còn quá mong manh để đáp ứng. Với tình trạng thiếu điện sản xuất đã trở thành vấn đề nhức nhối, việc đẩy mạnh xe điện trên quy mô toàn dân không khác gì một giấc mơ viển vông, thiếu thực tế và có nguy cơ làm trầm trọng thêm khủng hoảng năng lượng.
Lưới điện Việt Nam: Quá tải và bất ổn
Hiện nay, hệ thống lưới điện Việt Nam thường xuyên rơi vào tình trạng quá tải, đặc biệt trong các đợt cao điểm mùa khô. Các khu công nghiệp, vốn là động lực kinh tế chính, liên tục đối mặt với tình trạng cắt điện luân phiên hoặc thiếu hụt nguồn cung. Theo báo cáo từ EVN, nhu cầu điện tăng trưởng trung bình 8-10% mỗi năm, trong khi công suất phát điện mới không theo kịp. Nhiều nhà máy nhiệt điện than đã lỗi thời, thủy điện phụ thuộc thời tiết, còn năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió dù phát triển nhanh nhưng lại thiếu ổn định và hệ thống lưu trữ năng lượng vẫn ở giai đoạn sơ khai.
|
Trong bối cảnh đó, việc khuyến khích hàng triệu hộ gia đình và doanh nghiệp chuyển sang sử dụng xe máy điện và ô tô điện là một ý tưởng phi thực tế. Một chiếc xe máy điện tiêu thụ khoảng 2-3 kWh cho mỗi lần sạc, trong khi ô tô điện cần từ 20-50 kWh. Nếu chỉ 10% trong số hơn 50 triệu xe máy và hàng triệu ô tô tại Việt Nam chuyển sang dùng điện, nhu cầu điện năng sẽ tăng vọt, đẩy lưới điện vốn đã căng như dây đàn vào tình trạng sụp đổ.
Hạ tầng sạc: Lỗ hổng không thể bỏ qua
Một vấn đề khác là hạ tầng trạm sạc. Tại Việt Nam, số lượng trạm sạc công cộng hiện nay gần như là con số 0 tròn trĩnh so với nhu cầu tiềm năng. Ngay cả các đô thị lớn như Hà Nội hay TP.HCM, nơi xe điện bắt đầu được quảng bá, cũng chỉ có lác đác vài trạm sạc do các doanh nghiệp tư nhân như VinFast triển khai. Việc xây dựng hàng chục ngàn trạm sạc để đáp ứng nhu cầu xe điện toàn dân đòi hỏi đầu tư hàng tỷ USD, chưa kể thời gian và nguồn lực để quy hoạch, cấp phép và vận hành. Trong khi đó, các khu dân cư, đặc biệt ở vùng nông thôn, thậm chí còn thiếu điện sinh hoạt ổn định, nói gì đến việc lắp đặt các trụ sạc nhanh công suất cao.
Chính sách vội vàng, thiếu đồng bộ
Chính phủ Việt Nam, thông qua các chính sách như Quyết định 876/QĐ-TTg về lộ trình phát triển xe điện, đặt mục tiêu đầy tham vọng: đến năm 2040, 100% xe máy và phần lớn ô tô sẽ chạy điện. Nhưng lộ trình này thiếu đi những giải pháp cụ thể để giải quyết bài toán năng lượng. Các ưu đãi như giảm thuế, hỗ trợ giá xe điện là cần thiết, nhưng nếu không đi kèm với đầu tư mạnh mẽ vào sản xuất điện và nâng cấp lưới điện, những chính sách này chỉ là bề nổi của một kế hoạch thiếu bền vững.
Hơn nữa, việc tập trung vào xe điện mà bỏ qua các giải pháp giao thông công cộng như tàu điện ngầm, xe buýt điện chất lượng cao là một thiếu sót lớn. Thay vì khuyến khích từng cá nhân mua xe điện, gây áp lực lên lưới điện, chính phủ nên ưu tiên phát triển giao thông công cộng để giảm tải số lượng phương tiện cá nhân. Nhưng thực tế, các dự án giao thông công cộng tại Việt Nam vẫn đang ì ạch, chậm tiến độ, trong khi xe điện cá nhân lại được đẩy mạnh như một biểu tượng của hiện đại hóa.
Nguy cơ khủng hoảng năng lượng
Hậu quả của việc thúc đẩy xe điện mà không có hạ tầng năng lượng tương xứng là rõ ràng: thiếu điện sẽ trở thành vấn đề kinh niên, ảnh hưởng không chỉ đến người dân mà còn đến sản xuất công nghiệp, vốn đang là xương sống của nền kinh tế. Khi các nhà máy phải cắt giảm sản xuất vì thiếu điện, hàng triệu lao động sẽ bị ảnh hưởng, kéo theo hệ lụy về kinh tế và xã hội. Trong khi đó, người dùng xe điện sẽ phải đối mặt với tình trạng sạc điện khó khăn, thời gian chờ lâu và chi phí tăng cao khi giá điện tăng do cung không đủ cầu.
Giải pháp hay giấc mơ hão
Để chuyển đổi sang xe điện thành công, Việt Nam cần một cuộc cách mạng năng lượng thực sự: đầu tư mạnh vào năng lượng tái tạo ổn định, xây dựng hệ thống lưu trữ năng lượng tiên tiến, và nâng cấp toàn diện lưới điện. Nhưng với tốc độ hiện tại, đây là một mục tiêu xa vời. Thay vì chạy theo những con số ấn tượng trên giấy, chính phủ cần thực tế hơn: tập trung vào các giải pháp ngắn hạn như cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng, khuyến khích xe hybrid tiết kiệm nhiên liệu, và ưu tiên giao thông công cộng.
Chuyển đổi sang xe điện là một ý tưởng đáng hoan nghênh, nhưng khi hạ tầng điện lực còn yếu kém, tham vọng này chẳng khác gì xây lâu đài trên cát. Nếu không giải quyết được bài toán năng lượng, giấc mơ xe điện toàn dân sẽ chỉ là một kế hoạch đắt đỏ, thiếu thực tế, và đẩy đất nước vào vòng xoáy khủng hoảng năng lượng mới. Chính phủ cần nhìn nhận rõ ràng: không có điện, không thể có xe điện.
Hãy tập trung xây dựng nền tảng trước khi mơ về tương lai xanh
