Sau nhiều năm làm nghề, gia đình anh Nam Quốc ngậm ngùi nhìn loại hình xiếc từng là đỉnh cao giờ mai một. Anh nói gia đình mình là những người cuối cùng diễn môtô bay ở Việt Nam.
Tôi là Huỳnh Nam Quốc (giữa), người diễn chính trong đoàn xiếc môtô bay Hiếu Nghĩa. Bên cạnh tôi là em trai Huỳnh Việt Lào (trái) và người em trong nghề Nguyễn Văn Minh.
Gia đình tôi đã theo nghề diễn môtô bay hơn 50 năm. Trước đây, loại hình xiếc này được khán giả đón nhận bởi sự lạ mắt và cảm giác mạo hiểm. Tuy nhiên, giờ đây khán giả không còn quan tâm, khách xem ít dần.
Giữa tháng 6/2025, chúng tôi tổ chức diễn ở huyện Phú Tân (An Giang). Chúng tôi thường tổ chức đúng vào dịp lễ hội lớn để lấy lượng khách từ đây. Mỗi ngày đoàn thường diễn khoảng 5-10 lượt, tùy theo lượng khách.
Vé cho mỗi lượt xem là 30.000 đồng/người, khách sẽ xem trong vòng 10-15 phút với đầy đủ các tiết mục như lái môtô đi vòng gỗ cao 5 mét, lái môtô bay thả hai tay... Vài người khách thích thú thường "bo" thêm bằng cách giơ tiền ra và chúng tôi sẽ lái xe lên để chụp lấy.
Tôi học lái môtô bay từ cha vào năm 16 tuổi. Ông dạy tôi những kỹ thuật trình diễn từ đơn giản đến phức tạp. Sau khi ông già yếu thì tôi thay ông làm người diễn chính, để so sánh với ông thì kỹ thuật của tôi chỉ được 7/10.
Đây là lần đi diễn thứ 10 và khả năng cao cũng sẽ là lần cuối cùng trong năm nay. Chúng tôi chỉ tranh thủ những lễ hội đầu năm để diễn, nếu không có lễ hội, sự kiện thì diễn không ai xem.
Sau khi kết thúc một lượt diễn, chúng tôi chào khán giả vì những tiếng cổ vũ, vỗ tay, tiền "bo" mà họ dành cho chúng tôi.
Lần diễn này chúng tôi đi cả nhà, 7 người lớn và 4 đứa trẻ. Xác định tiền lời chẳng có nhiều nên mẹ và vợ tôi bán thêm đồ ăn vặt, cá viên chiên ngay cạnh rạp xiếc để kiếm thêm.
Thời gian nghỉ giữa các lượt diễn tôi tranh thủ phụ vợ bán hàng. Ngày thường vợ chồng tôi có một quán cơm ở TP Sóc Trăng, đó cũng là nguồn thu nhập chính của gia đình.
Trước mỗi buổi diễn chúng tôi phải kiểm tra lại xe máy. Đây là loại xe đặc biệt khi tay ga sẽ có khóa để khi thả tay xe vẫn phải duy trì tốc độ. Tốc độ phải đạt khoảng 40-50 km thì mới có thể "bay" trong vòng tròn gỗ.
Sàn diễn đặc biệt với các miếng gỗ xếp nối tiếp tạo thành vòng tròn, có đường kính 5 m. Phía dưới mặt đất là lòng chảo cao 1 m để các diễn viên có đà xuất phát. Khán giả không có ghế ngồi mà đứng ở độ cao hơn 4 m so với mặt đất để cảm nhận sự rầm rập, rung rinh mỗi khi xe lao lên mép hình tròn phía trên.
Chúng tôi đều phải rèn luyện để có sức khỏe dẻo dai, thần kinh, huyết áp tốt mới có thể theo và học được nghề. Những ngày đầu là tập với xe đạp, sau đó thuần thục mới đến môtô.
Đoàn chúng tôi có tôi và Việt Lào là diễn viên biểu diễn môtô, cậu em Văn Minh là người biểu diễn xe đạp.
Chuyến biểu diễn tại An Giang kéo dài 3 ngày. Có ngày thì được 5 triệu, có ngày thì 10 triệu nhưng nhìn chung không để ra được bao nhiêu. Tiền thuê chỗ, thuê xe tải, tháo lắp rạp, ăn nghỉ cũng hơn 10 triệu đồng.
Mặc dù kiếm tiền từ biểu diễn xiếc không được bao nhiêu nhưng chúng tôi thương ba mẹ, thương cái nghề nên vẫn cố gắng để đi diễn. Ngày trước, cha tôi là một trong những lứa diễn viên đầu tiên tại Việt Nam biểu diễn loại hình này. Giờ ngoài 70, ông vẫn mong được đi để chứng kiến những đứa con theo nghề mình.
Rạp xiếc buổi tối trở thành giường ngủ của mấy đứa nhỏ. Nhà tôi mỗi người sống ở một nơi nên dịp đi diễn cũng là dịp để 2 con tôi chơi với ông bà, cậu mợ.
Tôi tập môtô bay từ năm 16 tuổi, cả tuổi trẻ gắn với rạp xiếc, muốn dạy cho con nghề này nhưng lại chứng kiến người dân không còn hứng thú xem, đồng nghiệp dỡ rạp bán phế liệu nên lại thôi, cho 2 đứa trẻ có cơ hội và cuộc sống khác.
