NGUYÊN NHÂN CHÍNH GÂY THIỆT HẠI LỚN DO LŨ LỤT
Mình cho là thiệt hại của mấy tỉnh Khánh Hòa, Quy Nhơn, Phú Yên, Thái Nguyên cũ có 1 đặc điểm giống hệt nhau, đó là do công tác dự báo lũ lụt kém, nên dân bị bất ngờ. Đợt liền trước là Huế, ĐN, Hội An, thực ra lại không bất ngờ, nên đỡ hơn.
Mình quan sát thấy rằng việc dự báo bão bây giờ khá là dễ, thậm chí có thể dùng 1 số app quan sát mây cũng có thể dự báo được tương đối, không nhất thiết phải dựa vào cơ quan dự báo của nhà nước, mà nước ngoài cũng dự báo tốt về các cơn bão đổ vào VN.
Nhưng việc dự báo lụt thì khó hơn rất nhiều lần và 4 tỉnh nói trên dính nặng là do bị bất ngờ. Từ chuyên gia cá nhân lẫn nhà nước đều không thể dự báo tương đối chuẩn. Như ở TN, mình nhớ là lúc 7h30 tối trong bản tin VTV thì lãnh đạo Bộ Nông nghiệp còn phát biểu khá tự tin về con đê mong manh ở chân cầu Bến Tượng, TN. Thì tối hôm đó, nước tràn qua đê, tràn cả cầu, đỉnh lũ ở TN! Tức là không thể dự báo.
Nếu dự báo tốt, dân kịp sơ tán đồ, thì thiệt hại không nặng. Bạn bè mình đi dọn xe ô tô đều bảo tầm tết mới có thể nhận xe, mới thấy là mức độ thiệt hại lớn thế nào. 3 tỉnh đang bị chắc còn nặng hơn vì địa hình dốc hơn, dòng nước dữ hơn, tốc độ nước dâng nhanh hơn, do thủy điện xả lũ trong khi TN không bị xả lũ. Thực tế đã có tới 50 người chết và mất tích, TN thì ít thiệt hại về người.
Như vậy, 2 trận lụt này có nguyên nhân chính là khả năng dự báo lũ, các nguyên nhân khác chỉ là phụ. Việc dự báo này là vấn đề khoa học khí tượng, có thể tính toán được dựa trên lượng mưa và dữ liệu lụt quá khứ (big data). Ví dụ mưa chừng này thì nước đã từng lên từng này. Nếu không có dữ liệu lớn vào những năm trước thì việc tính toán để dự báo là cực khó, nhất là khi đô thị hóa quá nhanh, khiến khả năng hấp thụ nước vào đất và hồ ngày càng kém đi.
Còn việc cứu hộ của cơ quan chức năng, mình thấy bây giờ với những năm trước cũng không có sự khác biệt lớn. Năng lực vẫn vậy, mà lũ lụt to hơn, dĩ nhiên thiệt hại nặng hơn.
Tuy nhiên, mình thực sự chưa hiểu là cơ quan nào, lãnh đạo nào sẽ là tổng chỉ huy việc cứu trợ? Mình biết là CA thì chịu sự điều phối của bên chính quyền khá là dễ, nhưng bên QĐ thì khác, họ chịu sự chỉ đạo từ ngành dọc có vẻ nhiều hơn.
Vì thế nên chủ tịch tỉnh/xã điều quân đội cứu trợ e là khó hơn điều CA? Mà vai chính về cứu hộ cứu nạn là bên CS PCCC và CHCN, nhưng bên đó lực lượng mỏng hơn QĐ. Nên dường như QĐ mới đóng vai chính, nhưng lại không có lực lượng cứu hộ chuyên nghiệp? Trên lý thuyết là chủ tịch, bí thư phải điều được cả QĐ và CA địa phương nhưng thực tế có lẽ không đơn giản?
Như vậy, nếu việc cứu hộ chậm trễ, chưa biết quy trách nhiệm cho bên nào? Khi chưa biết quy cho bên nào, chính quyền, CA (CS PCCC là chủ đạo) hay QĐ? Thì cũng khó có thể quy cho là do vừa "sắp xếp lại giang sơn" hay do quan tỉnh là người tỉnh khác. Mình cho là quan tỉnh này là dân tỉnh khác trước giờ không hiếm, nó không có ảnh hưởng nhiều tới lãnh đạo địa phương. Quan địa phương cũng có cái dở là tính cục bộ, cứu trợ cho họ hàng trước dân. Nói chung không phải là quyết định. Quan mới điều chuyển chưa quen địa bàn thì đúng là có sự ảnh hưởng nhất định, nhưng không phải là quyết định.
Còn nếu bảo thiệt hại do "sắp xếp giang sơn" thì mình không thấy đúng với TN, vì năm ngoái với năm nay dính 2 trận mà cứu trợ vẫn vậy thôi, lụt to thì thiệt hại to. Cả 2 trận đều thiệt hại nặng do bị bất ngờ mà thôi. Ai khen thì vẫn khen mà ai chê thì vẫn chê, không có gì khác trong cứu trợ. Năm ngoái quan trong tỉnh, chính quyền 3 cấp, năm nay quan ngoại tỉnh, chính quyền 2 cấp đó. Cả 2 năm mình đều tham gia cứu trợ nhỏ nên có điều kiện quan sát trực tiếp chứ không có mõm nhé.
Còn về vấn đề xả lũ, TN không hề có xả lũ, nhưng vẫn toang nặng đó. Nên vấn đề là ở khả năng dự báo mực nước thôi. Chính ra có xả lũ thì việc tính toán mực nước lại dễ hơn. Vì người ta sẽ tính được thời điểm xả và lưu lượng xả, hoàn toàn chủ động về mực nước xả, chứ TN là chỉ phụ thuộc mưa, khó tính hơn nhiều.
Về vấn đề hồ thủy điện và thủy lợi ở thượng nguồn, đây là vấn đề có tính 2 mặt lợi và hại, nhưng vừa rồi nhiều người phản ứng quá cực đoan, quy về hại hết. Mình nhớ hồi học cấp 3, thày dạy địa dạy bọn mình, theo SGK Địa, là sông hẹp và dốc là có LỢI THẾ để làm thủy điện, như 1 dạng tài nguyên thủy lợi, để tạo năng lượng điện không ô nhiễm môi trường (hồi 9x là nghĩ vậy). Có nghĩa là thủy điện là 1 vấn đề của lịch sử.
Thủy điện Hòa Bình, Thác Bà, Trị An...từng được coi là những kỳ tích về sự phát triển năng lượng điện. Lúc đó, tầm 1994, thày mình dạy là bao giờ thủy điện Hòa Bình xong hết các tổ máy thì Vn không lo thiếu điện nữa! Trước đó là cắt điện luân phiên nhé. Mình phải trèo lên cột điện để đảo pha (chuyển nguồn từ dây này sang dây kia để có điện do họ cắt từng pha). Nghĩ lại thấy mình thần thánh quá đi!
Vì thế nên giờ nhân dân chổng đít vào lịch sử để chửi thủy điện mình thấy sai sai, cũng như chửi Archimedes không biết tính vi phân tích phân. Vì đó là vấn đề lịch sử và nó có vai trò lịch sử, lúc đó nhận thức về môi trường chỉ vậy thôi. Khi phát minh ra động cơ đốt trong ai mà tính tới tác hại môi trường của than, xăng, dầu? Giờ chả nhẽ quay ra chửi?
Xác định nó là do lịch sử để lại thì tính sao để sống hài hòa với nó hoặc xóa bỏ, giống như đổi xe xăng qua điện, bếp củi qua bếp gas rồi bếp từ (điện) thôi. Nhưng mình cho rằng mấy cái hồ đến giờ nó vẫn có vai trò thủy lợi, để điều tiết tưới tiêu, chống hạn và vẫn có vai trò phát điện. Chưa đến lúc để xóa bỏ đâu. Vấn đề là tính toán, điều phối sao cho việc xả lũ đúng thời điểm, có cảnh báo mực nước cho dân chạy lũ. Chứ nước đầy thì phải xả chứ biết làm sao giờ? Không xả vỡ đập còn thiệt hại hơn.
Chung quy lại quay về bài toán dự báo, cảnh báo chứ không gì khác.
Mình cho là thiệt hại của mấy tỉnh Khánh Hòa, Quy Nhơn, Phú Yên, Thái Nguyên cũ có 1 đặc điểm giống hệt nhau, đó là do công tác dự báo lũ lụt kém, nên dân bị bất ngờ. Đợt liền trước là Huế, ĐN, Hội An, thực ra lại không bất ngờ, nên đỡ hơn.
Mình quan sát thấy rằng việc dự báo bão bây giờ khá là dễ, thậm chí có thể dùng 1 số app quan sát mây cũng có thể dự báo được tương đối, không nhất thiết phải dựa vào cơ quan dự báo của nhà nước, mà nước ngoài cũng dự báo tốt về các cơn bão đổ vào VN.
Nhưng việc dự báo lụt thì khó hơn rất nhiều lần và 4 tỉnh nói trên dính nặng là do bị bất ngờ. Từ chuyên gia cá nhân lẫn nhà nước đều không thể dự báo tương đối chuẩn. Như ở TN, mình nhớ là lúc 7h30 tối trong bản tin VTV thì lãnh đạo Bộ Nông nghiệp còn phát biểu khá tự tin về con đê mong manh ở chân cầu Bến Tượng, TN. Thì tối hôm đó, nước tràn qua đê, tràn cả cầu, đỉnh lũ ở TN! Tức là không thể dự báo.
Nếu dự báo tốt, dân kịp sơ tán đồ, thì thiệt hại không nặng. Bạn bè mình đi dọn xe ô tô đều bảo tầm tết mới có thể nhận xe, mới thấy là mức độ thiệt hại lớn thế nào. 3 tỉnh đang bị chắc còn nặng hơn vì địa hình dốc hơn, dòng nước dữ hơn, tốc độ nước dâng nhanh hơn, do thủy điện xả lũ trong khi TN không bị xả lũ. Thực tế đã có tới 50 người chết và mất tích, TN thì ít thiệt hại về người.
Như vậy, 2 trận lụt này có nguyên nhân chính là khả năng dự báo lũ, các nguyên nhân khác chỉ là phụ. Việc dự báo này là vấn đề khoa học khí tượng, có thể tính toán được dựa trên lượng mưa và dữ liệu lụt quá khứ (big data). Ví dụ mưa chừng này thì nước đã từng lên từng này. Nếu không có dữ liệu lớn vào những năm trước thì việc tính toán để dự báo là cực khó, nhất là khi đô thị hóa quá nhanh, khiến khả năng hấp thụ nước vào đất và hồ ngày càng kém đi.
Còn việc cứu hộ của cơ quan chức năng, mình thấy bây giờ với những năm trước cũng không có sự khác biệt lớn. Năng lực vẫn vậy, mà lũ lụt to hơn, dĩ nhiên thiệt hại nặng hơn.
Tuy nhiên, mình thực sự chưa hiểu là cơ quan nào, lãnh đạo nào sẽ là tổng chỉ huy việc cứu trợ? Mình biết là CA thì chịu sự điều phối của bên chính quyền khá là dễ, nhưng bên QĐ thì khác, họ chịu sự chỉ đạo từ ngành dọc có vẻ nhiều hơn.
Vì thế nên chủ tịch tỉnh/xã điều quân đội cứu trợ e là khó hơn điều CA? Mà vai chính về cứu hộ cứu nạn là bên CS PCCC và CHCN, nhưng bên đó lực lượng mỏng hơn QĐ. Nên dường như QĐ mới đóng vai chính, nhưng lại không có lực lượng cứu hộ chuyên nghiệp? Trên lý thuyết là chủ tịch, bí thư phải điều được cả QĐ và CA địa phương nhưng thực tế có lẽ không đơn giản?
Như vậy, nếu việc cứu hộ chậm trễ, chưa biết quy trách nhiệm cho bên nào? Khi chưa biết quy cho bên nào, chính quyền, CA (CS PCCC là chủ đạo) hay QĐ? Thì cũng khó có thể quy cho là do vừa "sắp xếp lại giang sơn" hay do quan tỉnh là người tỉnh khác. Mình cho là quan tỉnh này là dân tỉnh khác trước giờ không hiếm, nó không có ảnh hưởng nhiều tới lãnh đạo địa phương. Quan địa phương cũng có cái dở là tính cục bộ, cứu trợ cho họ hàng trước dân. Nói chung không phải là quyết định. Quan mới điều chuyển chưa quen địa bàn thì đúng là có sự ảnh hưởng nhất định, nhưng không phải là quyết định.
Còn nếu bảo thiệt hại do "sắp xếp giang sơn" thì mình không thấy đúng với TN, vì năm ngoái với năm nay dính 2 trận mà cứu trợ vẫn vậy thôi, lụt to thì thiệt hại to. Cả 2 trận đều thiệt hại nặng do bị bất ngờ mà thôi. Ai khen thì vẫn khen mà ai chê thì vẫn chê, không có gì khác trong cứu trợ. Năm ngoái quan trong tỉnh, chính quyền 3 cấp, năm nay quan ngoại tỉnh, chính quyền 2 cấp đó. Cả 2 năm mình đều tham gia cứu trợ nhỏ nên có điều kiện quan sát trực tiếp chứ không có mõm nhé.
Còn về vấn đề xả lũ, TN không hề có xả lũ, nhưng vẫn toang nặng đó. Nên vấn đề là ở khả năng dự báo mực nước thôi. Chính ra có xả lũ thì việc tính toán mực nước lại dễ hơn. Vì người ta sẽ tính được thời điểm xả và lưu lượng xả, hoàn toàn chủ động về mực nước xả, chứ TN là chỉ phụ thuộc mưa, khó tính hơn nhiều.
Về vấn đề hồ thủy điện và thủy lợi ở thượng nguồn, đây là vấn đề có tính 2 mặt lợi và hại, nhưng vừa rồi nhiều người phản ứng quá cực đoan, quy về hại hết. Mình nhớ hồi học cấp 3, thày dạy địa dạy bọn mình, theo SGK Địa, là sông hẹp và dốc là có LỢI THẾ để làm thủy điện, như 1 dạng tài nguyên thủy lợi, để tạo năng lượng điện không ô nhiễm môi trường (hồi 9x là nghĩ vậy). Có nghĩa là thủy điện là 1 vấn đề của lịch sử.
Thủy điện Hòa Bình, Thác Bà, Trị An...từng được coi là những kỳ tích về sự phát triển năng lượng điện. Lúc đó, tầm 1994, thày mình dạy là bao giờ thủy điện Hòa Bình xong hết các tổ máy thì Vn không lo thiếu điện nữa! Trước đó là cắt điện luân phiên nhé. Mình phải trèo lên cột điện để đảo pha (chuyển nguồn từ dây này sang dây kia để có điện do họ cắt từng pha). Nghĩ lại thấy mình thần thánh quá đi!
Vì thế nên giờ nhân dân chổng đít vào lịch sử để chửi thủy điện mình thấy sai sai, cũng như chửi Archimedes không biết tính vi phân tích phân. Vì đó là vấn đề lịch sử và nó có vai trò lịch sử, lúc đó nhận thức về môi trường chỉ vậy thôi. Khi phát minh ra động cơ đốt trong ai mà tính tới tác hại môi trường của than, xăng, dầu? Giờ chả nhẽ quay ra chửi?
Xác định nó là do lịch sử để lại thì tính sao để sống hài hòa với nó hoặc xóa bỏ, giống như đổi xe xăng qua điện, bếp củi qua bếp gas rồi bếp từ (điện) thôi. Nhưng mình cho rằng mấy cái hồ đến giờ nó vẫn có vai trò thủy lợi, để điều tiết tưới tiêu, chống hạn và vẫn có vai trò phát điện. Chưa đến lúc để xóa bỏ đâu. Vấn đề là tính toán, điều phối sao cho việc xả lũ đúng thời điểm, có cảnh báo mực nước cho dân chạy lũ. Chứ nước đầy thì phải xả chứ biết làm sao giờ? Không xả vỡ đập còn thiệt hại hơn.
Chung quy lại quay về bài toán dự báo, cảnh báo chứ không gì khác.
.png "Sex :vozvn (19):"){kind=icon}
