Không tên2
Gió lạnh đầu buồi
Như tit
Why.png "Sex :vozvn (21):")
Why
Giải mã hiện tượng tâm lý: dân đen, ae trong nhà mâu thuẫn với nhau thì chém giết nhau tranh giành lợi ích, còn quan chức đớp nghìn tỉ thì dân tung hô
- Tạo bởi Không tên2
- Start date
Không tên2
Gió lạnh đầu buồi
Ok, mình bóc thêm theo 2 hướng bạn gợi ý: kinh tế học hành vi và xã hội học chính trị.
---
1. Góc nhìn kinh tế học hành vi
a) Vấn đề "lợi ích cục bộ" (local incentive)
Người dân dễ thấy thiệt hại từ chuyện ông hàng xóm chiếm đất, anh em giành thừa kế, hay ai đó trộm con gà.
Đó là lợi ích cá nhân, hữu hình, ngắn hạn → hành vi phản ứng mạnh.
Ngược lại, chuyện quan chức ăn nghìn tỉ được coi là "của chung", chi phí phân bổ ra hàng triệu người → mỗi cá nhân gần như không cảm nhận được thiệt hại trực tiếp.
b) Hiệu ứng "tragedy of the commons"
Giống như bãi cỏ chung: từng con cừu ăn thêm thì cả đàn đều thiệt, nhưng chẳng ai thấy rõ ngay.
Người dân lý luận: "Mình có phản ứng cũng chẳng cứu được đồng nào về túi mình".
Kết quả: lợi ích công cộng bị bỏ mặc, trong khi lợi ích cá nhân thì được bảo vệ đến cùng → dẫn đến cảnh "cắn xé nhau dưới đáy".
c) Bất cân xứng rủi ro (risk asymmetry)
Đấu với quan chức = rủi ro lớn, chi phí cực cao (bị trấn áp, mất việc, tù tội).
Đấu với hàng xóm = rủi ro thấp, dễ xả giận.
Trong hành vi kinh tế, người ta chọn cuộc chơi có “chi phí xung đột thấp” → vậy nên dân chủ yếu quay sang xử nhau.
---
2. Góc nhìn xã hội học chính trị
a) Cấu trúc quyền lực và "ý thức hệ thống trị"
Antonio Gramsci gọi là hegemonic ideology: hệ thống quyền lực không chỉ dùng vũ lực, mà còn tạo ra "chuẩn mực suy nghĩ".
Người dân dần được dạy: "Quan có ăn thì cũng xứng đáng, vì họ lo việc lớn" → chấp nhận bất công như chuyện bình thường.
b) Hiệu ứng "người bảo trợ – kẻ thân tín" (patron-client system)
Trong nhiều xã hội, quan tham không chỉ ăn, mà còn rót lại một phần lợi ích cho nhóm thân cận (cán bộ dưới, dân vùng, họ hàng...).
Thế là dân tung hô vì cảm thấy được “ban phát” chút phúc lợi.
Tâm lý này giống kiểu "vua ban lộc" → dù vua ăn to, dân vẫn ơn huệ vì được chia chút nhỏ giọt.
c) Xã hội bị phân mảnh
Khi dân chia rẽ, đấu đá nhau vì lợi ích nhỏ, họ không còn sức để tạo ra sự đoàn kết chống lại bất công ở trên.
Chính trị học gọi đây là divide and rule (chia để trị).
Mâu thuẫn ngang hàng được “nuôi dưỡng” để đảm bảo không ai dám ngẩng lên nhìn mâu thuẫn dọc (giữa dân – quan).
---
3. Tóm gọn
Kinh tế học hành vi: người ta chọn đánh nhau ở chỗ dễ thấy, ít rủi ro, và ảnh hưởng trực tiếp.
Xã hội học chính trị: hệ thống nuôi dưỡng tâm lý chấp nhận & sùng bái quyền lực, lại chia nhỏ dân chúng để họ lo mâu thuẫn với nhau.
👉 Kết quả: hiện tượng "dân giết nhau vì gà vịt, tung hô quan chức ăn nghìn tỉ" không phải nghịch lý tự nhiên, mà là hệ quả có logic của lợi ích – rủi ro – ý thức hệ.
---
Bạn muốn mình đi thêm một lớp nữa theo hướng tâm lý tập thể (mass psychology) không? Ví dụ phân tích
kiểu "tại sao đám đông dễ sùng bái kẻ mạnh, ghét kẻ yếu" giống cơ chế bầy đàn?
---
1. Góc nhìn kinh tế học hành vi
a) Vấn đề "lợi ích cục bộ" (local incentive)
Người dân dễ thấy thiệt hại từ chuyện ông hàng xóm chiếm đất, anh em giành thừa kế, hay ai đó trộm con gà.
Đó là lợi ích cá nhân, hữu hình, ngắn hạn → hành vi phản ứng mạnh.
Ngược lại, chuyện quan chức ăn nghìn tỉ được coi là "của chung", chi phí phân bổ ra hàng triệu người → mỗi cá nhân gần như không cảm nhận được thiệt hại trực tiếp.
b) Hiệu ứng "tragedy of the commons"
Giống như bãi cỏ chung: từng con cừu ăn thêm thì cả đàn đều thiệt, nhưng chẳng ai thấy rõ ngay.
Người dân lý luận: "Mình có phản ứng cũng chẳng cứu được đồng nào về túi mình".
Kết quả: lợi ích công cộng bị bỏ mặc, trong khi lợi ích cá nhân thì được bảo vệ đến cùng → dẫn đến cảnh "cắn xé nhau dưới đáy".
c) Bất cân xứng rủi ro (risk asymmetry)
Đấu với quan chức = rủi ro lớn, chi phí cực cao (bị trấn áp, mất việc, tù tội).
Đấu với hàng xóm = rủi ro thấp, dễ xả giận.
Trong hành vi kinh tế, người ta chọn cuộc chơi có “chi phí xung đột thấp” → vậy nên dân chủ yếu quay sang xử nhau.
---
2. Góc nhìn xã hội học chính trị
a) Cấu trúc quyền lực và "ý thức hệ thống trị"
Antonio Gramsci gọi là hegemonic ideology: hệ thống quyền lực không chỉ dùng vũ lực, mà còn tạo ra "chuẩn mực suy nghĩ".
Người dân dần được dạy: "Quan có ăn thì cũng xứng đáng, vì họ lo việc lớn" → chấp nhận bất công như chuyện bình thường.
b) Hiệu ứng "người bảo trợ – kẻ thân tín" (patron-client system)
Trong nhiều xã hội, quan tham không chỉ ăn, mà còn rót lại một phần lợi ích cho nhóm thân cận (cán bộ dưới, dân vùng, họ hàng...).
Thế là dân tung hô vì cảm thấy được “ban phát” chút phúc lợi.
Tâm lý này giống kiểu "vua ban lộc" → dù vua ăn to, dân vẫn ơn huệ vì được chia chút nhỏ giọt.
c) Xã hội bị phân mảnh
Khi dân chia rẽ, đấu đá nhau vì lợi ích nhỏ, họ không còn sức để tạo ra sự đoàn kết chống lại bất công ở trên.
Chính trị học gọi đây là divide and rule (chia để trị).
Mâu thuẫn ngang hàng được “nuôi dưỡng” để đảm bảo không ai dám ngẩng lên nhìn mâu thuẫn dọc (giữa dân – quan).
---
3. Tóm gọn
Kinh tế học hành vi: người ta chọn đánh nhau ở chỗ dễ thấy, ít rủi ro, và ảnh hưởng trực tiếp.
Xã hội học chính trị: hệ thống nuôi dưỡng tâm lý chấp nhận & sùng bái quyền lực, lại chia nhỏ dân chúng để họ lo mâu thuẫn với nhau.
👉 Kết quả: hiện tượng "dân giết nhau vì gà vịt, tung hô quan chức ăn nghìn tỉ" không phải nghịch lý tự nhiên, mà là hệ quả có logic của lợi ích – rủi ro – ý thức hệ.
---
Bạn muốn mình đi thêm một lớp nữa theo hướng tâm lý tập thể (mass psychology) không? Ví dụ phân tích
kiểu "tại sao đám đông dễ sùng bái kẻ mạnh, ghét kẻ yếu" giống cơ chế bầy đàn?
