ÀN LUẬN VỀ VIỆC NGUYỄN HUỆ CHO QUẬT MỘ NHÀ NGUYỄN
“Tháng 9, ngày Ất hợi [ 9/8/1801], sửa lại sơn lăng.
Trước kia giặc Tây Sơn Nguyễn Văn Huệ tham bạo vô lễ, nghe nói chỗ đất phía sau lăng Kim Ngọc (tức lăng Trường Mậu) [lăng của chúa Ninh Nguyễn Phúc Thái] rất tốt, định đem hài cốt vợ táng ở đó. Hôm đào huyệt, bỗng có hai con cọp ở bụi rậm nhảy ra, gầm thét vồ cắn, quân giặc sợ chạy. Huệ ghét, không muốn chôn nữa. Sau Huệ đánh trận hay thua, người ta đều nói các lăng liệt thánh [các chúa Nguyễn] khí tốt nghi ngút, nghiệp đế tất dấy.
Huệ bực tức, sai đồ đảng đào các lăng, mở lấy hài cốt quăng xuống vực. Lăng Hoàng Khảo ở Cư Hóa [lăng Cơ Thánh của Nguyễn Phúc Côn, thân sinh vua Gia Long] Huệ cũng sai Đô đốc Nguyễn Văn Ngũ đào vứt hài cốt xuống vực ở trước lăng. Nhà Ngũ ở xã Kim Long bỗng phát hỏa. Ngũ trông thấy ngọn lửa chạy về. Người xã Cư Hóa là Nguyễn Ngọc Huyên cùng với con là Ngọc Hồ, Ngọc Đoài ban đêm lặn xuống nước lấy vụng hài cốt ấy đem giấu một nơi. Đến nay, Huyên đem việc tâu lên.
Vua thương xót vô cùng, thân đến xem chỗ ấy, thì vực đã bồi cát mấy chục trượng. Tức thì sai chọn ngày lành làm lễ cáo và an táng lại. Các lăng đều theo nền cũ mà xây cao lên. Ngày Kỷ hợi [1/11/1801], vua thân đến tế cáo, nghẹn ngào sa lệ, bầy tôi đều khóc cả. Sai đổi xã Cư Hóa làm xã Cư Chính, cho dân miễn dao dịch làm hộ lăng. Cho Huyên làm Cai đội (năm Minh Mệnh thứ 11[1830] phong An Ninh bá, lập đền thờ ở núi Cư Chính) con là Ngọc Hồ, Ngọc Đoài tòng quân ở Bình Định cũng được gọi về hậu thưởng cho” (Đại Nam Thực lục I, tr.466).
Trong phần này có khá nhiều chỗ không hợp lý. Đoạn thứ nhất, là việc Nguyễn Huệ cho táng vợ mình vào sau lăng Kim Ngọc vì đây là khu đất tốt. Theo Đại nam chính biên liệt truyện, Chính cung hoàng hậu của Nguyễn Huệ mất vào năm 1791, tức là sau thời điểm xảy ra vụ việc đào các một năm, Ngọc Hân thì càng không phải, các bà vợ còn lại đa số đều có kết cục khá thảm, người bị Nguyễn Ánh bắt giết (Trần Thị Quy), người thì trốn đi, nói chung không thấy ghi nhận vợ nào của Nguyễn Huệ chết vào thời điểm này, nếu là chết ở thời điểm trước đó thì càng vô lý, vì không lẽ về tận dưới quê bốc mộ để đi vào đây táng.
Cái nói xạo thứ hai là ở chỗ sau Huệ đánh trận hay thua. Nói thật thì Nguyễn Ánh gặp Nguyễn Nhạc Nguyễn Lữ có thể còn cầm cự hoặc đôi trận phản công được, nhưng gặp Nguyễn Huệ thì toàn là phải cắm cổ chạy, thời điểm này phải là thời điểm u ám nhất của Nguyễn Ánh khi bị dí chạy lên bờ xuống ruộng mới đúng, hên lắm mới giữ được mạng, nhưng thôi cứ tạm coi như đây là một đoạn tự sướng không liên quan.
Mấy cái tình tiết gì mà hổ nhảy ra vồ, hoặc tới lửa cháy thì đến tận người viết bài còn chả tin được nên phải bảo là lược bỏ, ok, thôi chiều theo ý họ mình cũng lược bỏ.
Một tài liệu khác mà chủ bài viết dựa vào nữa là của Nguyễn Phúc Tộc Thế Phả:
“Theo truyền thuyết, khi Tây Sơn khai quật hài cốt đức Hưng Tổ ném xuống sông thì một hôm Nguyễn Ngọc Huyên bỏ lưới bắt cá, sau ba lần đều thấy cái sọ nằm trong lưới. Huyên cho là sọ của một vị nào anh linh nên kiếm nơi an táng tử tế. Khi vua Gia Long lên ngôi, đi tìm lại hài cốt của thân phụ, nghe người làng tường thuật, ngài cho đòi Ngọc Huyên bảo chỉ chỗ. Khi đào được sọ lên, vua chích huyết ở tay mình cho giọt vào sọ, sọ liền hút những giọt huyết này (lối thử này cho biết mối liên hệ cốt nhục giữa hai người)” (tr.193).
Nguồn bài viết có vấn đề là một, đây là bài viết dạng truyền thuyết, nói thực trong hàng sử liệu nó hầu như không có giá trị, tương tự như việc lấy truyện Thánh Gióng ra làm sử liệu vậy, thứ hai là việc thử máu nghiệm thân kiểu này hoàn toàn không thể kiểm tra được là thân nhân hay không (Bạn nào muốn chắc cứ đến trường y mà hỏi).
Cho luôn là bài này đúng sự thật, nó chỉ chứng minh được một điều là một người tên Nguyễn Ngọc Huyên lượm được một cái sọ, Nguyễn Ánh nghe giang hồ đồn đến nhỏ máu nghiệm thân nhận cái sọ làm hài cốt tổ tiên mà thôi, và nếu nói đúng theo cái này thì chả biết là lăng nhà Nguyễn đang thực sự thờ ai trong đó nữa.
Đây thực tế chính là lý do tại sao mà các nhà sử học khi nghiên cứu đến đoạn sử liệu này lại bỏ qua, chứ không phải cố tình không nhắc đến, hay cố tình lờ đi. Không ai muốn bài nghiên cứu của mình đem vào một mớ sử liệu vô lý từ tình tiết đến nội dung, không có căn cứ khoa học và sai luôn so với tài liệu đối chiếu.
Lời bình: Bản thân sử liệu Đại Nam thực lục ai cũng biết do sử quan triều Nguyễn viết. Có những điểm phi lý, huyễn hoặc, dìm hàng Tây Sơn, nhưng không thể cứ có chi tiết vô lý, sai sót là bỏ đi được ( nhiều sử liệu cùng một thời còn mẫu thuẫn nhau đầy ra đấy, cứ thấy có chi tiết sai mà ko dùng thì có mà đốt hết sách sử) . Hãy nhìn vào những chi tiết quan trọng để phân tích những đoạn có giá trị của 2 nguồn sử liệu này:
- 1 là 2 nguồn sử liệu đều xác nhận có việc phá mộ, đào mả, ném xác các chúa Nguyễn và thân phụ của Nguyễn Ánh từ Tây Sơn
- 2 là chi tiết : " Sau Huệ đánh trận hay thua" đã cho ta biết gián tiếp thời gian mốc thời gian Tây Sơn phá mộ nhà Nguyễn. Tất nhiên là sử chép thiên vị nhà Nguyễn rồi vì Nguyễn Huệ chưa thua Nguyễn Ánh bao giờ khi đối đầu trực tiếp. Nhưng" phe của Huệ" thì Ánh đã có nhiều chiến thắng: bước đầu từ năm 1789 thì hoàn toàn kiểm soát Gia Định và năm 1792 là tấn công đốt rất nhiều thuyền của phe Tây Sơn. Chính vì vậy mà việc đập phá mộ các họ Nguyễn rất có thể xảy ra trong giai đoạn này. Cụ thể là năm 1792 sau khi Ánh tấn công Thị Nại. Trong giai đoạn này QT đã tạm yên mặt Bắc, đang chuẩn bị kế hoạch tấn công Gia Định. Việc phá mộ chúa Nguyễn là phát súng đầu tiên báo hiệu kế hoạch sắp xảy ra.
Thứ 3: ngoài lề chút, là người viết hơi coi thường các truyền thuyết và huyền sử nhé. Các nhà sử học hiện đại có rất nhiều hứng thú vs các chất liệu sử ntn. Vd truyền thuyết Thánh Gióng đã đặt ra nhiều giả thiết là ng dân thời Hùng Vương đã có kỹ thuật luyện sắt khá cao ( làm ngựa sắt, nón sắt cho Thánh Gióng), thời này chiến binh cũng cưỡi ngựa, trang bị đầy đủ chứ ko chỉ cởi trần đóng khố..... Nên đừng coi những quyen
sách sử triều Nguyễn có mùi huyễn hoặc truyền thuyết là ko có giá trị nhé!
Bằng chứng xác thực để mà nói Nguyễn Huệ đào lăng nhà Nguyễn hoàn toàn không có, bài viết hoàn toàn do suy luận của người viết từ sự tàn nhẫn của NA với nhà Tây Sơn, cộng thêm một đoạn sử của nhà Nguyễn tự biên mà còn sai tùm lum cộng thêm một nguồn tài liệu dạng truyền thuyết.
Chúng ta chỉ có thể chắc được một điều là từ khi Nguyễn Ánh bỏ Gia Định đi lưu vong đến khi trở về thì thấy lăng mộ tổ tiên bị đào đồng thời kết luận là do Nguyễn Huệ đào, dùng cớ này để biện luận cho những hành vi tàn nhẫn với nhà Tây Sơn mà thôi.
Ngoài ra, còn có nhiều đoạn cực kỳ mâu thuẫn trong sử ký nhà Nguyễn về vụ này đó là, có đoạn sử nhà Nguyễn (như mình đã trích dẫn ở trên) kể tội Nguyễn Huệ đào lăng, nhưng trong bản hịch luận tội nhà Tây Sơn lại không hề nhắc gì tới tội trạng này
Người trực tiếp đào lăng là Nguyễn Văn Ngũ theo lệnh của Nguyễn Huệ (cũng theo sử nhà Nguyễn) thì chỉ bị xử chém, trong khi với tội này hoàn toàn có thể bị xử tàn nhẫn hơn nhiều..
Đương nhiên mình không hoàn toàn loại trừ hoàn toàn giả thuyết Nguyễn Huệ cho đào mộ, nhưng kỳ thực có rất nhiều khả năng có thể xảy ra và theo mình tỷ lệ việc này là Nguyễn Huệ làm là khá nhỏ. Trước hết hãy điểm qua một vài khả năng:
- Thủ phạm đào lăng: Quân nhà Trịnh, nên nhớ quân Trịnh chiếm Phú Xuân trước khi Nguyễn Huệ dẫn quân tới đó thời gian rất lâu, trong thời gian này rất nhiều việc có thể xảy ra, OK có thể là tướng nhà Trịnh ai cũng là chính nhân quân tử hiên ngang lẫm liệt không vào mộ kiếm chác, thế có chắc quan quân nhà Trịnh ai nấy cũng hiền hậu thật thà hương khói thờ phụng tổ tiên kẻ khác không, một nhóm nào đó vào lăng đào mộ kiếm vàng kiếm đồ táng, hoặc trả thù do anh em, người thân chết trận trong những trận chiến với nhà Nguyễn kỳ thực chẳng phải chuyện gì lạ. Còn nói vì nghĩa thông gia gì đó thì xin lỗi, cái nghĩa thông gia đó trong chiến tranh giữa hai nhà chẳng đáng được mấy đồng, nếu nghĩa thông gia đó mà ước thúc được thì đã chẳng có chuyện quân Trịnh tiến đánh miền Nam.
Lời bình: Trong chục năm Phú Xuân nằm trong tay quân Trịnh, thời gian dài như thế, nếu việc đào mộ chúa Nguyễn xảy ra thì thế nào người dân ,cũng như NA đều sẽ biết. Thế thì làm sao ai dám đổ tội cho Tây Sơn và cụ thể là Quang Trung ( vì trog giai đoạn này lãnh đạo cao nhất của Tây Sơn hầu như là Nguyễn Nhạc, nếu có thì đổ cho Nhạc, sao đổ cho Huệ?) Chưa kể đoạn sau tác giả bảo có giả thiết quân Nguyễn Ánh tự tung tin là QT quật mộ chúa Nguyễn,. Tung tin như vậy, ai tin ???? Chưa kể với 1 người quan tâm đến mồ mả tổ tiên như NA ( vừa chiếm xong Phú Xuân, chưa kịp tấn công ra Bắc Hà, đã dựng lại thái miếu) lại có tính thù dai thì sao khi chiếm được Bắc Hà, ông không trả thù bằng cách quật mộ chúa Trịnh, giết con cháu họ hoặc chí ít bắt một vài anh lính, tướng tá gì đó của phe Trịnh tham gia lễ hiến phù để rửa nhục.
- Khả năng thứ hai: Người nhà Nguyễn, trong lúc loạn lạc cả nhà chúa Nguyễn chạy nạn, khó tránh một số người có tư tưởng làm giàu không khó, hoặc cầu phú quý vào lăng kiếm đồ táng trước khi chạy, cũng không cần là con cháu dòng đích, người hầu hạ trong đó cũng là có thể, bởi vì đâu còn ai canh giữ, ý nghĩ đằng nào để đó mình không hốt cũng có người khác vào hốt, hỗn loạn thì lăng tan nát cũng là chuyện bình thường.
Nghe hơi lố: Vì chạy loạn cuống bỏ xừ, còn thời gian đào mả, kiếm cổ vật mất thời gian, trong thi các thứ quý báu ở kho tàng,cung điện dễ lấy như thế bê còn chả hết, nặng quá còn vất lại ý chứ. Chưa kể con cháu đập mộ của cha ông nghe cũng hiếm,. Dân chúng thì trung thành, mến mộ chúa , thôi lấy vàng lấy bạc, cũng để lại xương cốt cho người ta chứ! Ai lại nỡ đạp hết, phá hết, xương cốt cũng vất. Thậm chí anh Nguyễn Phúc Côn, là công tử chả phải chúa, chết trẻ , mồ mả có mấy đồ giá trị đâu mà cũng quật mộ, còn vứt xương đi. Hay xương ấy bán đc tiền nên tha đi!
- Khả năng thứ ba: Do thiên tai lũ lụt, trong bài viết có đoạn nói khi về đất đã bồi lên rất cao, thời gian khá lâu, ở đây lại hay có lũ nên khả năng này không phải không có. Thêm nữa là dân chúng, nạn dân năm đó nhiều lắm, một tấm áo liệm của giới quý tộc thôi cũng có thể bán được mấy cân gạo hoặc ít ra giữ ấm mùa đông, vào đường cùng người ta có thể làm bất cứ chuyện gì để sống sót.
Nghe hơi buồn cười: Vì sao? Vì mộ vua mộ chúa, ng ta chọn chỗ cao ráo, vững chãi, rộng rãi chôn cất. Có chôn cất ở bờ sông bờ suối đâu mà lũ lụt, sạt lở đc! Nhìn 8 cái lăng các chúa ngày nay thì biết địa thế nó ntn. Còn trong đoạn sử : Nguyễn Ánh tìm đến cái vực mà Tây Sơn ném xương các chúa xuống bị bồi đắp chứ có phải là tìm đến mộ thì mộ bị bồi đắp đâu mà đổ lỗi cho thiên tai. Chưa kể 8 cái mộ ở vùng rộng lớn như thế đều đông loạt bị sạt lở, bị lũ lụt. trùng hợp quá. Vd mộ chúa Tiên Nguyễn Hoàng thiên tai 200 trc thời đại này vẫn còn mà sau vài chục năm thiên tai triều Tây Sơn đã biến mất đc à? Vô lý. Nạn dân thì chắc ko cần áo liệm của các chúa đâu vì chúa gần nhất cũng chết trc đó vài chục năm rồi, chắc áo liệm ấy giờ mục hết, nạn dân cũng chả mặc đc. Điều kỳ lạ là nạn dân đào cả 8 mộ lên đc, ko sót cái nào dù mộ vua chúa chắc cũng đc xây cực kỳ kỹ càng và phức tạp để bảo vệ.
- Khả năng thứ tư: Chính người đem đầu lâu đi bẩm báo với Nguyễn Ánh đào, lấy hết đồ đáng giá, đổ hài cốt đi xong chỉ cần biên một câu chuyện nghe có vẻ hay ho, xong đem cái đầu lâu đó đi bẩm báo cầu tiền thưởng là có thể phú quý một thời, và thực tế có vẻ đã thành công đấy chứ. Mà cũng hợp ý Nguyễn Ánh, cho dù là không biết thật giả, nhưng Nguyễn Ánh lúc đó đang rất cần một cái cớ để cổ lụy binh sĩ chiến đấu, đổ cho nhà Tây Sơn đào mộ tổ tiên có thể tăng cường đấu chí của binh sĩ lên kẻ thù của mình rất nhiều. Thậm chí chính quân Nguyễn tự biên ra câu chuyện này để cổ vũ đấu chí của binh sĩ dưới quyền chống lại Tây Sơn cũng có thể coi là một nước cờ thông minh.
Một giả thiết khá là... không thuyết phục: Khổ nhục kế, tự vả vào mặt mình để gây sự thương cảm ư! Thiếu gì cách tăng sỹ khí cho quân đội mà lại chọn cách hạ sách như vậy để làm. Đặc biệt với người Á Đông, tổ tiên rất là thiêng liêng! Cần chi nhiều, chỉ cần lấy hình ảnh 2 cái đầu lâu của 2 chúa Nguyễn Phúc Dương, Nguyễn Phúc Thuần được đích danh quân Tây Sơn chặt xuống là quá đủ hận thù rôi, tự đâu còn đi vu khống để lấy thêm cớ cho nó mệt.
- Khả năng thứ năm: Là Nguyễn Huệ cho binh sĩ đào. Đây cũng là một khả năng tuy nhiên theo mình là không lớn. Trước khi chết Nguyễn Huệ từng dặn: "Ta mở mang bờ cõi có cả cõi Nam này. Nay đau ốm tất không dậy được. Thái tử tư chất hơi cao, nhưng tuổi còn nhỏ. Ngoài có quân Gia định Nguyễn Ánh là quốc thù, mà Thái Ðức thì tuổi già ham dật lạc, cầu yên tạm bợ, không toan tính cái lo về sau. Khi ta chết rồi trong một tháng phải lo chôn cất, việc tang làm lạo thạo thôi. Lũ ngươi nên hợp sức giúp thái tử sớm thiên về Vĩnh đô để khống chế thiên hạ. Chẳng bằng, quân Gia định kéo đến thì các ngươi không có chỗ chôn đâu." => Một người mà việc tang ma cho chính mình còn không bận tâm thì liệu có mê tín đến độ đi đào mồ mả người khác để giành chiến thắng hay không? Huống chi trong tình huống lúc đó phe Tây Sơn đang là người chiến thắng, Nguyễn Ánh chỉ còn lóp ngóp một đám tàn quân, cả cái động cơ để đào mồ mả ghi trong đoạn sử chép đó cũng không đúng thì liệu bao nhiêu phần có thể tin?
Cái đoạn này mới là sai nè:Quang Trung nói nv làmuốn triều đình mới chú tâm vào mối họa của Nguyễn Ánh ( "Nguyễn Ánh là quốc thù")đừng nên sà đà vào đau buồn , hay nghi thức long trọng mà tốn kém thời gian, nhân vật lực. Chứ cứ nghĩ nếu ko có mối hoạ Nguyễn Ánh, quốc gia yên bình thì t nghĩ chắc QT sẽ ko dặn con cháu " việc tang làm lạo nhạo" đâu. Mà cũng tránh đánh đồng việc tang với việc chọn nơi để chôn cất theo phong thủy. Vậy mà chủ bài viết lại viết là người không bận tâm đến tang ma nên không mê tín??? Thực sự thì người dân Á Đông, đặc biệt là vua chúa, quan lại ai cũng coi trọng tâm linh , phong thủy, địa lý. Quang Trung khi chọn Phượng Hoàng Trung Đô cũng phải sai Nguyễn Thiếp " La Sơn phu tử" người rất giỏi thiên văn địa lý khảo sát và chọn nơi này vì hội tụ đủ "Tứ Linh' chứ ko phải tùy tiện. Thế là đủ biết ông coi trọng phong thủy chứ ko phải ko. Hơn thế nữa tác giả còn tỏ ra"Lạc quan"thay cho Quang Trung khi bình luận là " Tây Sơn đang là người chiến thắng" còn " Nguyễn Ánh lóp ngóp một đám tàn quân" trong khi QT thì lo lắng hậu nhân bị Ánh đánh cho " không có chỗ chôn". Thế là tác giả tùy tiện nói là Quang Trung ko lo gì Nguyễn Ánh nên sẽ ko có động cơ tìm mọi cách ( kể cả bằng thuật phong thủy) để hạ bệ NA.
Tóm lại là bài viết quá nhiều lỗ hổng, và có tâm lý thiên vị Tây Sơn và mạt sát GL quá mức Nên ko có cái nhìn khách quan đối với sự việc.