Don Jong Un
Trai thôn
Gần đây, các chính phủ thuộc mọi xu hướng chính trị đều đang “tấn công bằng sự quyến rũ” với Hà Nội, hy vọng chính sách “ngoại giao cây tre” của Việt Nam – cân bằng quan hệ giữa các cường quốc khu vực và toàn cầu đồng thời thu hút đầu tư nước ngoài – sẽ nghiêng về phía họ.
Vào tháng 7, Hoa Kỳ công bố một thỏa thuận thương mại mới với chính phủ và giới lãnh đạo Đảng ******** Việt Nam. Tháng trước, Ủy viên Thương mại Liên minh châu Âu (EU) Maros Sefcovic đã đến thăm Hà Nội. Trong những tháng tới, EU nhiều khả năng sẽ thắt chặt quan hệ thương mại và an ninh với Việt Nam thông qua một “quan hệ đối tác chiến lược toàn diện.”
Từ năm 2023, Việt Nam đã thiết lập các quan hệ đối tác chiến lược toàn diện mới với Nhật Bản, Úc, Hoa Kỳ, Pháp, Malaysia, New Zealand, Indonesia, Singapore và Thái Lan. Trong hai năm qua, lãnh đạo của Nga, Trung Quốc, Hoa Kỳ và Nhật Bản đều đã tới thăm Việt Nam.
Các nhà lãnh đạo thế giới đặc biệt muốn gắn lợi ích của mình với đà tăng trưởng kinh tế ấn tượng của Việt Nam, quốc gia đã chuyển mình từ một trong những nước nghèo nhất châu Á thành một cường quốc kinh tế đáng kể và là đối tác thương mại lớn thứ tám của Mỹ. Khi Hoa Kỳ ngày càng tỏ ra ít đáng tin cậy hơn trong thương mại, các chính phủ khác đang nhìn về châu Á như trung tâm của của cải tương lai thế giới.
Các chính phủ phương Tây cũng xem Việt Nam là tuyến phòng thủ quan trọng chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực. Tuy nhiên, Trung Quốc cũng đã tăng cường đầu tư vào Việt Nam, xây dựng nhà máy để đa dạng hóa chuỗi cung ứng và né tránh các biện pháp hạn chế thương mại từ phương Tây.
Song, các chính phủ mở rộng quan hệ kinh tế cần nhận ra rằng Việt Nam nằm trong số những quốc gia đàn áp nhất ở Đông Nam Á.
Chiến dịch trấn áp giờ đây không chỉ nhắm vào các blogger, nhà báo, hay nhà hoạt động nhân quyền nổi tiếng – những người đã bị bỏ tù, buộc phải lưu vong hoặc phải sống ẩn danh – mà bất kỳ ai chỉ trích quan chức địa phương trên mạng xã hội đều có nguy cơ bị trừng phạt.
Hãy xét trường hợp Đào Bá Cường, một công nhân sắt ở Việt Nam, có con trai chết trong trại tạm giam của công an vào tháng 10 năm 2022. Công an nói con trai ông tự sát, nhưng gia đình tin rằng anh bị đánh chết. Gia đình biến nhà mình thành điểm phản đối, phát trực tiếp trên Facebook và nộp đơn khiếu nại lên chính quyền địa phương. Thay vì được minh oan, ông Đào bị bắt, bị truy tố theo Điều 331 Bộ luật Hình sự – tội “lợi dụng quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước.”
Tháng 12 năm 2023, ông Đào bị kết án hai năm tù. Trường hợp của ông, cùng nhiều người khác, được Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (Human Rights Watch) ghi lại trong một báo cáo đầu năm nay, dựa trên hàng chục tài liệu tòa án Việt Nam, các nguồn truyền thông (kể cả báo chí nhà nước) và hàng trăm bài đăng, video trên mạng xã hội.
Từ năm 2018, hơn 140 người đã bị truy tố theo Điều 331 – tăng mạnh so với 28 vụ trong sáu năm trước đó. Chính quyền Việt Nam ngày càng xem những quan ngại về nhân quyền, tham nhũng và môi trường là mối đe dọa tồn vong đối với sự cai trị của Đảng ********.
Một tài xế người Khmer bị kết án tù vì phàn nàn về phân biệt đối xử trong đại dịch COVID-19 trên mạng xã hội. Một thợ may bị kết án vì cho bạn đời dùng máy tính của mình để bình luận về chính trị xã hội. Một nhà hoạt động người Êđê bị bỏ tù vì kêu gọi tự do tôn giáo. Một cựu công an đi tù vì tố cáo sếp tham nhũng.
Các nhà lãnh đạo nước ngoài khi thúc đẩy quan hệ kinh tế nên nêu trực tiếp các vụ việc này với quan chức Việt Nam.
Họ cần ưu tiên những trường hợp bị án dài hoặc cần điều trị y tế khẩn cấp, như nhà báo Phạm Đoan Trang và Phạm Chí Dũng.
Các lãnh đạo nước ngoài nên nhắc nhở giới lãnh đạo Việt Nam rằng tăng trưởng có thể trì trệ nếu không đi kèm cải cách thực sự để bảo đảm hệ thống kinh tế công bằng, minh bạch, tôn trọng pháp quyền và quy trình tư pháp. Tăng trưởng bằng mọi giá cũng đe dọa quyền kinh tế, xã hội và văn hóa của người dân: một chuyên gia độc lập của Liên Hợp Quốc về nghèo đói gần đây nhận định rằng
“Phát triển không nên được đồng nhất với việc tăng GDP, mà phải được đo bằng sự tiến bộ xã hội và sinh thái.”
Các chính phủ và tập đoàn nước ngoài cũng nên nhấn mạnh vai trò quý giá của xã hội dân sự trong việc giải quyết vấn đề — kể cả những nhóm có quan điểm phê phán chính phủ, vì chính họ có thể thúc đẩy nhà nước sửa sai: từ tra tấn trong trại giam, tử vong khi bị giam giữ, ô nhiễm không khí, an toàn thực phẩm đến tham nhũng.
EU nên buộc Việt Nam thực hiện cam kết cũ về việc phê chuẩn Công ước số 87 của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) – quy định quyền tự do lập hội và thành lập công đoàn.
Chính phủ Việt Nam cần cho phép thành lập các công đoàn độc lập thực sự.
Hiện nay, lực lượng lao động rẻ và dễ sai khiến của Việt Nam gần như không có biện pháp bảo vệ quyền lợi.
Tuy nhiên, tăng trưởng kinh tế bền vững lâu dài không thể dựa trên đàn áp nhà nước; công đoàn độc lập có thể trở thành công cụ mạnh mẽ bảo đảm an toàn lao động, phúc lợi và tiền lương xứng đáng.
Một số nhà ngoại giao nước ngoài nói rằng đa số người Việt hài lòng với tăng trưởng kinh tế và không đòi hỏi quyền lợi.
Nhưng đó là vì những ai lên tiếng đều bị bỏ tù.Như một số người Việt nói:
“Chính phủ cho tự do ngôn luận — chỉ không cho tự do sau khi anh nói.”
Về phần ông Đào, ông được phóng thích vào mùa xuân năm nay sau khi thi hành hơn 20 tháng tù.
Nếu nhìn vào trang Facebook của ông, có thể thấy nhà tù không dập tắt ý chí của ông:
“Gia đình chúng tôi đang đi tìm công lý. Luật pháp và nhân quyền ở đâu trong đất nước Việt Nam?”
Việc chính quyền Việt Nam đàn áp quyền tự do sẽ không khiến những đòi hỏi về các quyền đó biến mất — và các lãnh đạo nước ngoài nên ủng hộ những tiếng nói này.
Về lâu dài, lợi ích chiến lược của Việt Nam nằm ở việc phát triển không chỉ sự khoan dung với các quan điểm trái chiều, mà còn lắng nghe người dân và giải quyết những bất bình, lo ngại của họ.
Vietnam’s rights suppression carries a heavy price
Some Vietnamese say, 'The government allows freedom of speech — just no freedom after you speak.'
www.japantimes.co.jp
