Don Jong Un
Cái lồn nhăn nheo
Dẫu những thông tin liên quan đến cụ bà Nguyễn Thị N., 70 tuổi, ngụ ở phường Vũng Áng, thành phố Hà Tĩnh, từ cầu Bến Thủy gieo mình xuống sông Lam để giảm gánh nặng cho con cháu đã khuấy động dư luận trong vài ngày vừa qua nhưng chắc chắn chúng sẽ sớm chìm vào quên lãng.
Ốm đau, bệnh tật, là nỗi lo đè nặng lên tầng lớp nghèo khó, yếm thế tại Việt Nam. (Hình minh họa: Hoang Dinh Nam/AFP via Getty Images)
Hệ thống truyền thông chính thức và các viên chức hữu trách ở địa phương không đề cập đến nguyên nhân nhưng thư tuyệt mệnh mà cụ N. để lại đã làm điều đó – bệnh tật, nghèo túng, nỗ lực chống chọi nhưng vẫn bế tắc, không tìm thấy lối ra.
Cụ N. có bệnh mãn tính, chi phí y tế cao, nợ nần nhiều. Con cái cũng y hệt như thế. Cụ bà ở tuổi thất thập đã cố gắng trả hết nợ mới quyên sinh dù biết rằng “làm như vậy là không hay” nhưng cụ hy vọng “các con, các cháu thấu hiểu cho mẹ, cho bà” vì “càng sống mẹ càng đau khổ, cả mẹ và các con, các cháu đều khổ.”
Để giảm tối đa gánh nặng cho con, cho cháu, cụ N. đã ráng sống thêm, dành dụm đủ 6 triệu đồng là khoản tiền không thể không có cho hậu sự với hy vọng con, cháu không lún sâu thêm vào nợ nần rồi mới ra cầu Bến Thủy tự trầm!
Ở Việt Nam, những vụ tự tử như vậy càng ngày càng nhiều. Bệnh tật – nghèo túng – nợ nần, có người nhảy cầu, có người uống thuốc trừ sâu, có người tự treo cổ,…
Trên mạng xã hội, thông tin thêm về những vụ tự tử cho thấy, đương sự quyết định tạ thế không đơn thuần vì tuyệt vọng mà còn vì muốn giảm gánh nặng cho thân nhân, hy vọng lựa chọn của họ sẽ giúp thân nhân có thêm cơ hội. Song đến giờ, chỉ thấy sự thảng thốt ở phía dân chúng, chưa thấy bất kỳ viên chức hữu trách nào từ địa phương đến trung ương nhìn nhận vấn nạn thuộc phạm vi trách nhiệm của họ.
Chối bỏ, che đậy trách nhiệm có thể là lý do chính mà Tháng Bảy vừa qua, Tòa Án Hà Nội quyết định xếp vụ xét xử bị cáo Vũ Văn Vương, 52 tuổi, ngụ ở huyện Phú Xuyên, bị cáo buộc “giết người” vào loại “xử kín.”
Hồi trung tuần Tháng Giêng năm nay, ông Vương lần lượt đập đầu con gái, con trai, vợ, mẹ rồi uống thuốc ngủ tự tử nhưng không chết. Ông Vương trở thành kẻ thủ ác vì muốn giải thoát chính mình lẫn thân nhân khỏi đói nghèo sau khi chìm sâu trong túng bấn do cha bệnh, mẹ bệnh, vợ chồng làm việc cật lực vẫn không đủ sống, nợ nần càng ngày càng cao.
Tòa án Hà Nội đã quyết định áp dụng hình phạt “tử hình” đối với ông Vương, còn ông “xin được thi hành án sớm”! Chẳng lẽ mẹ, vợ, hai đứa con của ông Vương chỉ là nạn nhân của ông Vương và chỉ ông Vương phải chịu trách nhiệm?
***
Năm 2013, dư luận rúng động khi bà Nguyễn Thị Mỹ Nhân, 48 tuổi, ngụ ở xã An Xuyên, thành phố Cà Mau, tỉnh Cà Mau treo cổ và thư tuyệt mệnh ghi rõ, bà hy vọng việc bà tìm đường chết sẽ khiến những viên chức hữu trách cứu xét, nhìn nhận gia đình của bà đúng là “không lối thoát,” công nhận gia đình của bà là “hộ nghèo,” nhờ vậy, con trai lớn có thể vay tiền từ ngân hàng dành cho người nghèo để trả học phí bậc đại học, những đứa bé hơn được miễn/giảm học phí trung học, không đứa nào phải từ bỏ cơ hội học hành.
Không rõ từ đó đến nay, những đứa trẻ con bà Nhân sống thế nào? Ngay cả chúng nỗ lực tối đa để học hành đến nơi đến chốn, với tình trạng kinh tế-xã hội như đã biết và đang thấy, chẳng ai dám khẳng định chúng sẽ tìm được việc làm tốt, đủ sống, thoát khỏi đói nghèo như bà Nhân hy vọng.
Trong vài thập niên vừa qua, chính quyền Việt Nam kể lể rất nhiều về nỗ lực và thành tựu “xóa đói, giảm nghèo”: 100% hộ nghèo được khám và chữa bệnh miễn phí. Trợ cấp cho người già, người nghèo, người tàn tật. Tỷ lệ gia đình đói nghèo liên tục giảm,… Tuy nhiên thực tế cho thấy số người thuộc thành phần yếu thế càng ngày càng cơ cực, bế tắc. Vì sao?
Thỉnh thoảng, một số cơ quan truyền thông chính thức tại Việt Nam lại lướt qua chuyện thủ tục quá nhiêu khê nên nghèo thật mà không được “công nhận” và chẳng có gì. Mức trợ cấp quá thấp so với nhu cầu sinh tồn…
Trong Báo Cáo Về Phát Triển Bền Vững (Sustainable Development Report) 2023, SDG (Sustainable Development Goals – đánh giá, so sánh mức độ thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững giữa các quốc gia hoặc vùng lãnh thổ) của Việt Nam thua nhiều quốc gia trong khu vực.
Cứ như các số liệu do Mạng về Giải Pháp Phát Triển Bền Vững (Sustainable Development Solutions Network – SDSN) bày ra, dù có tiến bộ về giảm nghèo, Việt Nam vẫn còn hạn chế rất lớn về hỗ trợ thu nhập phổ quát (Universal Social Protection). Trong khi Thái Lan, Malaysia có các chương trình trợ cấp rộng rãi cho nhiều người, Việt Nam chỉ tập trung hỗ trợ nhóm nghèo/cận nghèo chính thức (không phổ quát) nên nhiều hộ nghèo “ngoài danh sách” không nhận được gì cả. Thiếu hỗ trợ thu nhập phổ quát nhưng vẫn tự hào chẳng phải là thái quá bất cập?
Trong nhiều văn bản và tuyên bố, chính quyền Việt Nam khẳng định sẽ giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống 0.9%. Trước những tuyên bố kiểu đó, một số tổ chức quốc tế như Ngân Hàng Thế Giới (WB) từng bày tỏ sự lo ngại vì tại Việt Nam có từ 30% đến 40% gia đình nghèo/cận nghèo không nhận được hỗ trợ do thiếu những thứ như… giấy xác nhận. Những con số trên các văn bản có thể đẹp dần song chúng không thể giảm bớt cơ cực cho những cá nhân, gia đình đang vật lộn với cơm áo và càng ngày càng tuyệt vọng bởi không nhìn thấy lối thoát.
WB từng lưu ý, tỷ lệ tái nghèo của Việt Nam là 20%. Với các chuyên gia, tỷ lệ đó chính là bằng chứng gia đình nghèo chỉ thoát nghèo trên giấy và họ dễ rơi lại vào vực sâu nghèo túng. “Giảm nghèo bền vững không thể chỉ đạt bằng tuyên truyền.”
Chỉ chăm sóc các con số, bất chấp thực tế đang dồn những cá nhân thuộc nhóm yếu thế vào tuyệt lộ, đặc biệt là những vụ tự tử do bệnh tật, nghèo túng, nợ nần chính là bất nhân. Không bỏ ai lại phía sau kiểu đó chẳng khác gì đẩy người ta rơi xuống đáy để không nghe, không thấy, không nghĩ
Ốm đau, bệnh tật, là nỗi lo đè nặng lên tầng lớp nghèo khó, yếm thế tại Việt Nam. (Hình minh họa: Hoang Dinh Nam/AFP via Getty Images)Hệ thống truyền thông chính thức và các viên chức hữu trách ở địa phương không đề cập đến nguyên nhân nhưng thư tuyệt mệnh mà cụ N. để lại đã làm điều đó – bệnh tật, nghèo túng, nỗ lực chống chọi nhưng vẫn bế tắc, không tìm thấy lối ra.
Cụ N. có bệnh mãn tính, chi phí y tế cao, nợ nần nhiều. Con cái cũng y hệt như thế. Cụ bà ở tuổi thất thập đã cố gắng trả hết nợ mới quyên sinh dù biết rằng “làm như vậy là không hay” nhưng cụ hy vọng “các con, các cháu thấu hiểu cho mẹ, cho bà” vì “càng sống mẹ càng đau khổ, cả mẹ và các con, các cháu đều khổ.”
Để giảm tối đa gánh nặng cho con, cho cháu, cụ N. đã ráng sống thêm, dành dụm đủ 6 triệu đồng là khoản tiền không thể không có cho hậu sự với hy vọng con, cháu không lún sâu thêm vào nợ nần rồi mới ra cầu Bến Thủy tự trầm!
Ở Việt Nam, những vụ tự tử như vậy càng ngày càng nhiều. Bệnh tật – nghèo túng – nợ nần, có người nhảy cầu, có người uống thuốc trừ sâu, có người tự treo cổ,…
Trên mạng xã hội, thông tin thêm về những vụ tự tử cho thấy, đương sự quyết định tạ thế không đơn thuần vì tuyệt vọng mà còn vì muốn giảm gánh nặng cho thân nhân, hy vọng lựa chọn của họ sẽ giúp thân nhân có thêm cơ hội. Song đến giờ, chỉ thấy sự thảng thốt ở phía dân chúng, chưa thấy bất kỳ viên chức hữu trách nào từ địa phương đến trung ương nhìn nhận vấn nạn thuộc phạm vi trách nhiệm của họ.
Chối bỏ, che đậy trách nhiệm có thể là lý do chính mà Tháng Bảy vừa qua, Tòa Án Hà Nội quyết định xếp vụ xét xử bị cáo Vũ Văn Vương, 52 tuổi, ngụ ở huyện Phú Xuyên, bị cáo buộc “giết người” vào loại “xử kín.”
Hồi trung tuần Tháng Giêng năm nay, ông Vương lần lượt đập đầu con gái, con trai, vợ, mẹ rồi uống thuốc ngủ tự tử nhưng không chết. Ông Vương trở thành kẻ thủ ác vì muốn giải thoát chính mình lẫn thân nhân khỏi đói nghèo sau khi chìm sâu trong túng bấn do cha bệnh, mẹ bệnh, vợ chồng làm việc cật lực vẫn không đủ sống, nợ nần càng ngày càng cao.
Tòa án Hà Nội đã quyết định áp dụng hình phạt “tử hình” đối với ông Vương, còn ông “xin được thi hành án sớm”! Chẳng lẽ mẹ, vợ, hai đứa con của ông Vương chỉ là nạn nhân của ông Vương và chỉ ông Vương phải chịu trách nhiệm?
***
Năm 2013, dư luận rúng động khi bà Nguyễn Thị Mỹ Nhân, 48 tuổi, ngụ ở xã An Xuyên, thành phố Cà Mau, tỉnh Cà Mau treo cổ và thư tuyệt mệnh ghi rõ, bà hy vọng việc bà tìm đường chết sẽ khiến những viên chức hữu trách cứu xét, nhìn nhận gia đình của bà đúng là “không lối thoát,” công nhận gia đình của bà là “hộ nghèo,” nhờ vậy, con trai lớn có thể vay tiền từ ngân hàng dành cho người nghèo để trả học phí bậc đại học, những đứa bé hơn được miễn/giảm học phí trung học, không đứa nào phải từ bỏ cơ hội học hành.
Không rõ từ đó đến nay, những đứa trẻ con bà Nhân sống thế nào? Ngay cả chúng nỗ lực tối đa để học hành đến nơi đến chốn, với tình trạng kinh tế-xã hội như đã biết và đang thấy, chẳng ai dám khẳng định chúng sẽ tìm được việc làm tốt, đủ sống, thoát khỏi đói nghèo như bà Nhân hy vọng.
Trong vài thập niên vừa qua, chính quyền Việt Nam kể lể rất nhiều về nỗ lực và thành tựu “xóa đói, giảm nghèo”: 100% hộ nghèo được khám và chữa bệnh miễn phí. Trợ cấp cho người già, người nghèo, người tàn tật. Tỷ lệ gia đình đói nghèo liên tục giảm,… Tuy nhiên thực tế cho thấy số người thuộc thành phần yếu thế càng ngày càng cơ cực, bế tắc. Vì sao?
Thỉnh thoảng, một số cơ quan truyền thông chính thức tại Việt Nam lại lướt qua chuyện thủ tục quá nhiêu khê nên nghèo thật mà không được “công nhận” và chẳng có gì. Mức trợ cấp quá thấp so với nhu cầu sinh tồn…
Trong Báo Cáo Về Phát Triển Bền Vững (Sustainable Development Report) 2023, SDG (Sustainable Development Goals – đánh giá, so sánh mức độ thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững giữa các quốc gia hoặc vùng lãnh thổ) của Việt Nam thua nhiều quốc gia trong khu vực.
Cứ như các số liệu do Mạng về Giải Pháp Phát Triển Bền Vững (Sustainable Development Solutions Network – SDSN) bày ra, dù có tiến bộ về giảm nghèo, Việt Nam vẫn còn hạn chế rất lớn về hỗ trợ thu nhập phổ quát (Universal Social Protection). Trong khi Thái Lan, Malaysia có các chương trình trợ cấp rộng rãi cho nhiều người, Việt Nam chỉ tập trung hỗ trợ nhóm nghèo/cận nghèo chính thức (không phổ quát) nên nhiều hộ nghèo “ngoài danh sách” không nhận được gì cả. Thiếu hỗ trợ thu nhập phổ quát nhưng vẫn tự hào chẳng phải là thái quá bất cập?
Trong nhiều văn bản và tuyên bố, chính quyền Việt Nam khẳng định sẽ giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống 0.9%. Trước những tuyên bố kiểu đó, một số tổ chức quốc tế như Ngân Hàng Thế Giới (WB) từng bày tỏ sự lo ngại vì tại Việt Nam có từ 30% đến 40% gia đình nghèo/cận nghèo không nhận được hỗ trợ do thiếu những thứ như… giấy xác nhận. Những con số trên các văn bản có thể đẹp dần song chúng không thể giảm bớt cơ cực cho những cá nhân, gia đình đang vật lộn với cơm áo và càng ngày càng tuyệt vọng bởi không nhìn thấy lối thoát.
WB từng lưu ý, tỷ lệ tái nghèo của Việt Nam là 20%. Với các chuyên gia, tỷ lệ đó chính là bằng chứng gia đình nghèo chỉ thoát nghèo trên giấy và họ dễ rơi lại vào vực sâu nghèo túng. “Giảm nghèo bền vững không thể chỉ đạt bằng tuyên truyền.”
Chỉ chăm sóc các con số, bất chấp thực tế đang dồn những cá nhân thuộc nhóm yếu thế vào tuyệt lộ, đặc biệt là những vụ tự tử do bệnh tật, nghèo túng, nợ nần chính là bất nhân. Không bỏ ai lại phía sau kiểu đó chẳng khác gì đẩy người ta rơi xuống đáy để không nghe, không thấy, không nghĩ
