Việc Liên Xô tan rã và từ bỏ chủ nghĩa xã hội là một sự kiện lịch sử phức tạp với nhiều nguyên nhân, trong đó vai trò của Mikhail Gorbachev và chính sách cải tổ của ông được xem là rất quan trọng.
Những điểm chính liên quan đến vai trò của Gorbachev bao gồm:
* Chính sách cải tổ (Perestroika): Gorbachev đưa ra chính sách cải tổ nhằm vực dậy nền kinh tế Liên Xô đang trì trệ. Tuy nhiên, các cải cách này đã không đạt hiệu quả, ngược lại còn làm cho nền kinh tế thêm rối loạn, thiếu hụt hàng hóa trầm trọng và gây ra sự bất mãn trong dân chúng.
* Công khai hóa (Glasnost): Chính sách công khai hóa cho phép tự do ngôn luận và thông tin hơn. Điều này đã làm bùng phát các vấn đề xã hội, kinh tế và chính trị vốn đã âm ỉ từ lâu, làm mất đi sự kiểm soát của Đảng ********.
* Suy thoái về tư tưởng chính trị: Các chính sách của Gorbachev đã làm suy yếu vai trò lãnh đạo của Đảng ******** Liên Xô. Ông đã từ bỏ nguyên tắc tập trung dân chủ, thực hiện chế độ đa nguyên, đa đảng, dẫn đến sự chia rẽ trong nội bộ Đảng và mất đi sự đoàn kết.
* Sự chống phá từ bên ngoài: Các thế lực thù địch ở phương Tây đã lợi dụng tình hình để tăng cường các hoạt động chống phá, can thiệp vào công việc nội bộ và thúc đẩy "tiến trình dân chủ hóa" ở Liên Xô.
* Sự ly khai của các nước cộng hòa: Chính sách của Gorbachev đã làm bùng lên các phong trào dân tộc, đòi ly khai ở nhiều nước cộng hòa thuộc Liên Xô, dẫn đến việc các nước này lần lượt tuyên bố độc lập, làm cho Liên bang Xô Viết tan rã.
Nhiều nhà phân tích và nghiên cứu lịch sử cho rằng, chính những sai lầm trong đường lối cải tổ của Gorbachev đã làm suy yếu hệ thống chính trị và kinh tế, tạo điều kiện cho các thế lực chống đối hoạt động và cuối cùng dẫn đến sự sụp đổ của Liên Xô.