Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
AP Exclusive: Russia, Vietnam using energy profits to avoid possible US sanctions for arms deals
Russia and Vietnam have developed a mechanism to conceal arms deal payments to avoid American and other Western sanctions, using profits from joint energy-sector ventures to pay for defense contracts, according to internal Vietnamese documents obtained by The Associated Press.
apnews.com
Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ từ chối bình luận cụ thể về các tài liệu hoặc kế hoạch thanh toán được thiết kế để né tránh các lệnh trừng phạt của Mỹ, chuyển các bình luận cho chính phủ Việt Nam. Tuy nhiên, Bộ này khẳng định lại một cách rộng rãi rằng "các lệnh trừng phạt của chúng tôi vẫn được áp dụng".
An AP reporter displays an excerpt from a June 11, 2024 memo from Vietnam’s Oil and Gas Group (PVN)
Bộ Ngoại giao cho biết trong một email gửi cho AP tuần này rằng: "Những người tham gia vào một số giao dịch hoặc hoạt động nhất định với các thực thể và cá nhân bị trừng phạt có thể phải chịu rủi ro trừng phạt hoặc phải chịu hành động cưỡng chế".
Bộ Công nghiệp Việt Nam, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, được gọi là Petrovietnam hoặc PVN, và Bộ Ngoại giao đã không trả lời nhiều email yêu cầu bình luận về kế hoạch thanh toán. Bộ Tài chính Nga, cơ quan tiến hành các cuộc đàm phán cho Moscow, cũng không trả lời.
"Đây không phải là hình thức tài trợ linh hoạt thông thường. Đây không phải là các điều khoản bù trừ hoặc thương mại đối ứng thông thường", Evan Laksmana, người đứng đầu chương trình nghiên cứu An ninh và Quốc phòng Đông Nam Á của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế, cho biết.
"Đây là vấn đề cấp độ tiếp theo", Laksmana nói.
Cơ chế hoạt động
Cơ chế này bao gồm việc sử dụng lợi nhuận của Việt Nam từ liên doanh dầu khí chung Việt Nam-Nga tại Siberia, Rusvietpetro, để trả nợ cho các khoản mua sắm quân sự, đồng thời tránh các giao dịch thông qua hệ thống mạng lưới SWIFT toàn cầu, hệ thống hỗ trợ hầu hết các giao dịch chuyển tiền quốc tế và được Hoa Kỳ và các quốc gia phương Tây khác giám sát. Trên thực tế, đây là một loạt các giao dịch bỏ qua các kênh tài chính toàn cầu được thiết lập cẩn thận, giữ bí mật các giao dịch.
Chi tiết cuối cùng của thỏa thuận đã được nêu rõ vào mùa hè năm ngoái trong bản ghi nhớ năm 2024 mà AP có được, từ PVN gửi Bộ Công Thương Việt Nam trước chuyến thăm Hà Nội của Tổng thống Nga Vladimir Putin.
Kế hoạch được vạch ra bao gồm:
—Đầu tiên, lợi nhuận của Việt Nam từ liên doanh dầu khí chung Rusvietpetro tại Siberia được chuyển đến Moscow để trả nợ cho các khoản vay mua sắm quân sự;
—sau đó, lợi nhuận của Việt Nam vượt quá số tiền trả nợ sẽ được chuyển cho công ty dầu khí nhà nước Zarubezhneft của Nga tại Nga;
—Cuối cùng, tại Việt Nam, Zarubezhneft sử dụng công ty liên doanh của mình tại đây để chuyển một khoản tiền tương đương cho PVN, trên thực tế là tránh được mọi giao dịch chuyển tiền quốc tế.
“Trong bối cảnh Hoa Kỳ và các nước phương Tây áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Nga nói chung và việc loại Nga khỏi SWIFT nói riêng, phương thức thanh toán này được coi là tương đối bảo mật và phù hợp vì tiền chỉ lưu thông trong lãnh thổ Việt Nam và Nga, và Việt Nam không phải lo lắng về rủi ro bị ảnh hưởng bởi lệnh cấm vận của Hoa Kỳ”, Tổng giám đốc PVN, Lê Ngọc Sơn, viết trong tài liệu ngày 11 tháng 6 năm 2024.
Ông Laksmana cho biết ông không biết trước về kế hoạch này, nhưng nó phù hợp với cách tiếp cận của Moscow đối với các thỏa thuận vũ khí trong khu vực. Ví dụ, năm 2017, Nga đã đồng ý cung cấp 11 máy bay chiến đấu Sukhoi Su-35 cho Indonesia để đổi lấy dầu cọ, cà phê và các hàng hóa khác.
Nga từ lâu đã được coi là một trong những quốc gia linh hoạt nhất ở Đông Nam Á về cơ chế thanh toán”, ông nói.
Hai nhà ngoại giao phương Tây được cử đến Hà Nội cho biết họ từ lâu đã nghi ngờ Việt Nam và Nga có một thỏa thuận ngầm để chi trả cho các hợp đồng quân sự lớn, mặc dù các chi tiết cụ thể của thỏa thuận trong các tài liệu mà AP có được là mới đối với họ. Cả hai đều yêu cầu giấu tên do tính nhạy cảm chính trị của vấn đề.
Tại sao cơ chế này lại cần thiết?
Zarubezhneft hiện không phải đối mặt với các lệnh trừng phạt được áp đặt sau các cuộc tấn công của Nga vào Ukraine, mặc dù Giám đốc điều hành của công ty, Sergei Kudryashov, đã bị nêu tên trong một loạt các lệnh trừng phạt sâu rộng đối với ngành năng lượng Nga được công bố vào tháng 1, mười ngày trước khi Trump nhậm chức.
Chủ tịch hội đồng quản trị Zarubezhneft, Evgeniy Murov, một cựu sĩ quan KGB, cũng đã bị Hoa Kỳ trừng phạt vào năm 2014 khi ông đứng đầu Cơ quan Bảo vệ Liên bang, chịu trách nhiệm về sự an toàn của Tổng thống Nga Vladimir Putin và các quan chức cấp cao khác.
Là những cá nhân thuộc Văn phòng Kiểm soát Tài sản Nước ngoài Danh sách SDN, bất kỳ tài sản nào họ có tại Hoa Kỳ sẽ bị chặn và người Mỹ sẽ bị cấm giao dịch trực tiếp với họ.
Cơ chế được nêu trong các tài liệu mà AP thu thập được dường như nhằm mục đích tránh khả năng bị trừng phạt trong tương lai, cũng như mối đe dọa về các biện pháp trừng phạt thứ cấp có thể được áp dụng đối với những người tạo điều kiện cho hoạt động của các thực thể đang chịu lệnh trừng phạt chính.
“Nếu muốn tự bảo vệ mình khỏi mọi rủi ro, về cơ bản bạn phải tránh các giao dịch xuyên biên giới và tạo ra các hình thức thanh toán bù trừ như thế này”, Ben Hilgenstock, một nhà kinh tế cấp cao tại Trường Kinh tế Kyiv, chuyên gia về các lệnh trừng phạt Nga và là người đã phân tích các tài liệu của Việt Nam cho AP, cho biết.
Sau làn sóng tấn công mới của Nga vào Ukraine trong tháng này, Trump đã tuyên bố sẵn sàng chuyển sang giai đoạn trừng phạt thứ hai đối với Moscow hoặc các quốc gia mua dầu của Nga. Tuần trước, các quan chức EU và Mỹ đã gặp nhau tại Washington để thảo luận chi tiết. Thứ Sáu tuần trước, Anh đã công bố một loạt lệnh trừng phạt mới nhắm vào doanh thu dầu mỏ và nguồn cung cấp quân sự của Nga, bao gồm lệnh cấm 70 tàu thuộc “hạm đội ngầm” mà họ cho là đang được sử dụng để vận chuyển dầu của Nga nhằm lách các lệnh trừng phạt quốc tế.
Mối đe dọa chính của các lệnh trừng phạt thứ cấp đến từ Đạo luật Chống lại Kẻ thù của Hoa Kỳ thông qua Trừng phạt, hay CAATSA, các biện pháp được thông qua trong nhiệm kỳ đầu của Trump, cho phép áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với các quốc gia hoặc cá nhân có giao dịch thương mại với tổ hợp công nghiệp-quân sự của Nga.
Mối đe dọa này đặc biệt mạnh mẽ do tính mơ hồ của nó, Hilgenstock nói, khiến các công ty và quốc gia phải thận trọng quá mức.
"Tất cả những người khác đều phải tự tìm ra ranh giới đỏ chính xác là gì, cách tuân thủ và cách không vượt qua nó", ông nói. "Và kết quả là sự tuân thủ, hoặc thường xuyên hơn là tuân thủ quá mức."
Sức mạnh chiến lược của Việt Nam đang gia tăng
Việt Nam sở hữu một trong những lực lượng quân sự hùng mạnh nhất Đông Nam Á và đã và đang tăng cường sức mạnh hải quân và không quân, chủ yếu nhằm đối phó với mối đe dọa tiềm tàng từ Trung Quốc. Trung Quốc hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam, nhưng các cuộc đối đầu giữa hai nước về yêu sách lãnh thổ ở Biển Đông đang gia tăng.
Trong khi đó, Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. Kể từ khi Washington dỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí đối với Việt Nam vào năm 2016, Việt Nam ngày càng trở nên quan trọng trong việc cung cấp hàng hóa quốc phòng. Chính phủ Hoa Kỳ cũng coi Việt Nam là một đối tác chiến lược quan trọng trong nỗ lực đối phó với Trung Quốc.
U.S. President Joe Biden raises a toast as he participates in a State Luncheon with Vietnam President Vo Van Thuong in Hanoi, Vietnam, on Sept. 11, 2023. (AP Photo/Evan Vucci, File)
Tuy nhiên, mối quan hệ quốc phòng kéo dài hàng thập kỷ với Nga đồng nghĩa với việc Việt Nam sẽ phụ thuộc vào Nga về phụ tùng thay thế và các vật liệu khác trong nhiều năm tới, và các hợp đồng gần đây cho thấy Hà Nội không hề lùi bước trước Moscow ngay cả khi mối quan hệ với Hoa Kỳ ngày càng khăng khít hơn.
