Don Jong Un
Trai thôn
Một bộ phim về lịch sử Việt nhưng lại trông như phim cổ trang của Trung Quốc được chiếu trên truyền hình quốc gia Việt Nam khiến dư luận phản ứng và bày tỏ lo ngại về những hậu quả mà nó mang lại, theo tìm hiểu của nhật báo Người Việt.
Từ trang phục cho đến kiến trúc trong phim “Đường tới thành Thăng Long” được cho là “đậm chất Tàu.” (Hình: Chụp từ màn hình VTV5)
Bộ phim “Đường tới thành Thăng Long” dài 19 tập kể về quá trình dựng nghiệp của Lý Công Uẩn, vị vua khai quốc của triều Lý thường được biết đến là Vua Lý Thái Tổ, phát sóng trên kênh VTV5 của Đài Truyền Hình Việt Nam từ Thứ Hai đến Thứ Sáu hàng tuần kể từ ngày 20 Tháng Mười.
Phim Tàu nói tiếng Việt?
Mặc dù phim nói về lịch sử Việt Nam, hình ảnh trên phim lại giống như phim cổ trang Trung Quốc bởi vì từ trang phục, đạo cụ, kiến trúc cho đến bối cảnh đều “rặt Tàu,” theo nhận định của nhiều khán giả trên mạng xã hội mà Người Việt quan sát được.
Điển hình như chiếc cổn miện mà Vua Lý Thái Tổ đội trong phim có bốn tua hay mũ Bình Thiên có chùm tua phía trước giống như các vị vua thời Tần, thời Hán bên Trung Quốc chứ không đúng với lịch sử Việt Nam như nhiều nhà nghiên cứu đã chỉ ra.
Phim nói tiếng Việt và do các diễn viên Việt Nam thủ vai, nhưng kịch bản có sự chấp bút của nhà biên kịch Trung Quốc. Một trong hai đạo diễn là ông Cận Đức Mậu, người Trung Quốc, bên cạnh đạo diễn Việt Nam là ông Tạ Huy Cường, báo Pháp Luật TP.HCM cho biết hồi năm 2011. Ngoài ra, đạo diễn hình ảnh của phim là người Đài Loan, quay phim là người Trung Quốc, diễn viên quần chúng cũng là người Trung Quốc. Phim được quay ở Hoành Điếm, phim trường lớn nhất của Trung Quốc ở tỉnh Chiết Giang.
Cũng theo báo Pháp Luật TP.HCM, phim này là dự án hợp tác giữa Việt Nam và Trung Quốc với đại diện phía Việt Nam là công ty Trường Thành và đại diện phía Trung Quốc là công ty Đông Minh Vệ Thị. Thực ra, chính Đông Minh Vệ Thị là phía đề xuất với VTV sản xuất phim này hồi năm 2006, cũng theo tờ báo này.
Thực ra, “Đường tới thành Thăng Long” không phải là dự án gì mới mẻ mà là phim cũ bị cất kho từ năm 2011. Vốn dĩ đây là phim để đánh dấu kỷ niệm 1,000 năm Thăng Long – Hà Nội hồi năm 2010, theo tìm hiểu của Người Việt, nhưng cuối cùng bị xếp xó vì bị dư luận phản đối và không qua được ải thẩm định. Đến giờ, không rõ vì sao VTV lại đưa ra chiếu sau khi đổi tựa gốc “Lý Công Uẩn – Đường tới thành Thăng Long” thành “Đường tới thành Thăng Long.”
Báo Thanh Niên hôm 28 Tháng Mười dẫn lời ông Đặng Trần Cường, cục trưởng Cục Điện Ảnh, nói VTV không xin phép họ khi cho chiếu phim này nhưng cũng nói thêm rằng việc cho chiếu trên truyền hình quốc gia “thuộc thẩm quyền của tổng giám đốc VTV” mà hiện nay là ông Nguyễn Thanh Lâm, người nắm quyền ở đài truyền hình quốc gia của Việt Nam từ năm 2024.
Hồi năm 2011, tổng giám đốc VTV khi đó là ông Trần Bình Minh quyết định hoãn chiếu “Lý Công Uẩn – Đường tới thành Thăng Long” vì sức ép dư luận.
Xuyên tạc sử Việt?
Giáo Sư Lê Văn Lan, một nhà sử học được nhiều người biết ở trong nước, là người quyết liệt phản đối việc chiếu phim “Lý Công Uẩn – Đường tới thành Thăng Long” cách nay hơn 15 năm.
Khi đó, ông Lan từng lên báo chí chỉ ra những điểm mà ông cho rằng phim này “làm sai lệch lịch sử Việt Nam,” điển hình là cuộc kháng chiến chống quân xâm lược nhà Tống của Vua Lê Hoàn. Theo lời Giáo Sư Lan trên báo Công An Nhân Dân, chiến thắng oanh liệt của quân dân Đại Cồ Việt được mô tả một cách rất hời hợt ở “một ngọn núi ất ơ nào đó có tên là núi Chu Tước” trong khi Vua Lê Hoàn được miêu tả là “có thái độ không muốn đánh” mà Giáo Sư Lan cho rằng “mâu thuẫn với truyền thống yêu nước, kiên cường bất khuất của dân tộc.”
Còn việc dời đô của Vua Lý Thái Tổ từ Hoa Lư về Thăng Long, vốn được xem là quyết định sáng suốt của nhà vua và là bước ngoặt quan trọng trong lịch sử Việt Nam, lại được thể hiện rất nhạt nhòa “với hình ảnh một đoàn thuyền trên sông, trên đó có những người đứng chỉ trỏ,” cũng theo lời Giáo Sư Lê Văn Lan nói trên Công An Nhân Dân hồi năm 2010, và “việc dời đô là do Lý Công Uẩn học theo nhà Chu bên Trung Quốc.”
Còn lại, đa số các tình tiết trên phim đều là những cảnh “tranh quyền đoạt lợi, đầu rơi máu chảy, huynh đệ tương tàn, chém giết dã man,” ông Lan chỉ ra.
Hình ảnh Vua Lê Hoàn của nhà Tiền Lê, vốn được người Việt tôn vinh là anh hùng dân tộc với chiến thắng trước quân Tống, thì trong phim lại được mô tả là một “ông vua nhu nhược, đi kinh lý thì lại để cho giặc cỏ bắt” và “xa xỉ, bắt dân xây dựng vườn ngự uyển, không cần biết đến lời can gián,” theo Giáo Sư Lê Văn Lan trả lời phỏng vấn nhà nghiên cứu Hán Nôm Nguyễn Xuân Diện cũng vào năm 2010, theo trang Facebook của ông Diện.
“Phải tự chủ về phim lịch sử”
Trao đổi với nhật báo Người Việt từ Sài Gòn, ông Đinh Kim Phúc, một nhà nghiên cứu về lịch sử, nói rằng những ai quyết định cho công chiếu phim “Đường tới thành Thăng Long” trên truyền hình “đã phạm sai lầm nghiêm trọng.”
Ông lập luận rằng khi làm phim chân dung về những vị tiền nhân có công khai phá và bảo vệ đất nước thì “phải thể hiện làm sao cho ra người Việt chính thống chứ không phải ngoại lai, vay mượn văn hóa hay cơ sở vật chất của nước ngoài.”
“Ngoại cảnh thì quay ở Trung Quốc, cân đai áo mão đều bắt chước của Trung Quốc, hành động thì mang dáng dấp của lịch sử Trung Quốc, không có đặc trưng gì của Việt Nam cả,” ông Phúc chỉ ra.
Ông bày tỏ lo ngại với Người Việt về hậu quả của bộ phim này: “Có thể người Trung Quốc muốn thông qua nó để thôn tính Việt Nam về văn hóa, để người Việt ngày càng quen với văn hóa, nếp suy nghĩ, và cách hành động của Trung Quốc để họ dễ dàng thực hiện ý đồ thôn tính.”
Trung Quốc có nhiều kinh nghiệm làm những phim gay cấn, hấp dẫn về lịch sử của họ mà khán giả vốn đã quen thuộc qua các kênh truyền hình trong nước. Trong khi đó, phim về lịch sử Việt Nam, nhất là phim cổ trang, là rất hiếm. Trong khi đó, Việt Nam không có phim trường lớn như Trung Quốc để thực hiện dòng phim này. Do đó, khán giả trong nước thường biết nhiều về sử Trung Quốc hơn là sử Việt Nam qua phim ảnh, theo quan sát của Người Việt.
Nhà nghiên cứu Đinh Kim Phúc cũng nhìn nhận rằng điện ảnh Việt Nam “chưa đủ trình độ làm phim cổ trang như Trung Quốc.”
“Nhưng không phải vì thế mà cần phải làm phim về lịch sử Việt Nam ở nước ngoài,” ông nói. “Đó là điều nguy hiểm vì nó thể hiện thái độ vọng ngoại, tính tự chủ trong phim sẽ không còn nữa.”
Ông cho rằng với nền kinh tế Việt Nam ngày càng phát triển, điện ảnh Việt Nam “cần học tập cái hay của điện ảnh Mỹ, điện ảnh Trung Quốc, điện ảnh Nam Hàn” để có thể tự chủ trong dòng phim lịch sử cổ trang.
“Có thể học hỏi nước ngoài, mời nước ngoài cố vấn, nhưng người Việt phải tự làm,” ông nói.
Khi được hỏi phim lịch sử cần tuân thủ nguyên tắc nào, ông Phúc cho rằng “mặc dù làm phim là có hư cấu nhưng không được làm méo mó lịch sử, không được dựng đứng câu chuyện lịch sử vì nếu khiến cho khán giả hiểu sai thì rất nguy hiểm.”
“Không biết thế nào là thuần Việt”
Trên tờ Thanh Niên, ông Lê Ngọc Minh, người từng là phó cục trưởng Cục Điện Ảnh, chủ tịch Hội Đồng Thẩm Định Phim vào thời điểm phim “Đường tới thành Thăng Long” được đưa ra xem xét, cho biết các nhà làm phim và giới lãnh đạo văn hóa Việt Nam “vẫn còn mò mẫm tìm kiếm thế nào là thuần Việt ở nhiều thế kỷ trước, ở nghìn năm trước.”
“Nhà làm phim vừa phải nghiên cứu tìm cho ra cái ‘thuần Việt’ đích thực nhưng cũng còn phải sử dụng cả sự linh cảm để tạo ra đạo cụ, phục trang, chí ít là khác với những phim cổ trang của nước ngoài,” ông Minh nói với Thanh Niên
“Đường tới thành Thăng Long” là một bộ phim hiếm hoi trong dòng phim cổ trang của Việt Nam. (Hình: Chụp từ màn hình VTV5)
Theo quan sát của Người Việt, trên các diễn đàn Facebook, nhiều ý kiến khán giả cho rằng đừng nên quá khắt khe với một bộ phim dã sử vốn cần hư cấu để hấp dẫn và “đừng lấy quan điểm sử học” mà đánh giá phim.
Một số ý kiến cho rằng thời Đại Cồ Việt, người Việt bị ảnh hưởng của người Hán nên trang phục người Việt lúc đó giống với người Trung Quốc là “bình thường” và “chẳng lẽ người Việt xưa phải cởi trần, đóng khố mới là thuần Việt?” Cũng có người bày tỏ tiếc nuối nếu phim này được trình chiếu từ 15 năm về trước thì đã tạo được cú hích cho dòng phim cổ trang Việt Nam phát triển.
Nhưng ở chiều ngược lại, cũng có nhiều ý kiến nói bộ phim này là “phản quốc” và yêu cầu cấm tiệt ở Việt Nam
Từ trang phục cho đến kiến trúc trong phim “Đường tới thành Thăng Long” được cho là “đậm chất Tàu.” (Hình: Chụp từ màn hình VTV5)Bộ phim “Đường tới thành Thăng Long” dài 19 tập kể về quá trình dựng nghiệp của Lý Công Uẩn, vị vua khai quốc của triều Lý thường được biết đến là Vua Lý Thái Tổ, phát sóng trên kênh VTV5 của Đài Truyền Hình Việt Nam từ Thứ Hai đến Thứ Sáu hàng tuần kể từ ngày 20 Tháng Mười.
Phim Tàu nói tiếng Việt?
Mặc dù phim nói về lịch sử Việt Nam, hình ảnh trên phim lại giống như phim cổ trang Trung Quốc bởi vì từ trang phục, đạo cụ, kiến trúc cho đến bối cảnh đều “rặt Tàu,” theo nhận định của nhiều khán giả trên mạng xã hội mà Người Việt quan sát được.
Điển hình như chiếc cổn miện mà Vua Lý Thái Tổ đội trong phim có bốn tua hay mũ Bình Thiên có chùm tua phía trước giống như các vị vua thời Tần, thời Hán bên Trung Quốc chứ không đúng với lịch sử Việt Nam như nhiều nhà nghiên cứu đã chỉ ra.
Phim nói tiếng Việt và do các diễn viên Việt Nam thủ vai, nhưng kịch bản có sự chấp bút của nhà biên kịch Trung Quốc. Một trong hai đạo diễn là ông Cận Đức Mậu, người Trung Quốc, bên cạnh đạo diễn Việt Nam là ông Tạ Huy Cường, báo Pháp Luật TP.HCM cho biết hồi năm 2011. Ngoài ra, đạo diễn hình ảnh của phim là người Đài Loan, quay phim là người Trung Quốc, diễn viên quần chúng cũng là người Trung Quốc. Phim được quay ở Hoành Điếm, phim trường lớn nhất của Trung Quốc ở tỉnh Chiết Giang.
Cũng theo báo Pháp Luật TP.HCM, phim này là dự án hợp tác giữa Việt Nam và Trung Quốc với đại diện phía Việt Nam là công ty Trường Thành và đại diện phía Trung Quốc là công ty Đông Minh Vệ Thị. Thực ra, chính Đông Minh Vệ Thị là phía đề xuất với VTV sản xuất phim này hồi năm 2006, cũng theo tờ báo này.
Thực ra, “Đường tới thành Thăng Long” không phải là dự án gì mới mẻ mà là phim cũ bị cất kho từ năm 2011. Vốn dĩ đây là phim để đánh dấu kỷ niệm 1,000 năm Thăng Long – Hà Nội hồi năm 2010, theo tìm hiểu của Người Việt, nhưng cuối cùng bị xếp xó vì bị dư luận phản đối và không qua được ải thẩm định. Đến giờ, không rõ vì sao VTV lại đưa ra chiếu sau khi đổi tựa gốc “Lý Công Uẩn – Đường tới thành Thăng Long” thành “Đường tới thành Thăng Long.”
Báo Thanh Niên hôm 28 Tháng Mười dẫn lời ông Đặng Trần Cường, cục trưởng Cục Điện Ảnh, nói VTV không xin phép họ khi cho chiếu phim này nhưng cũng nói thêm rằng việc cho chiếu trên truyền hình quốc gia “thuộc thẩm quyền của tổng giám đốc VTV” mà hiện nay là ông Nguyễn Thanh Lâm, người nắm quyền ở đài truyền hình quốc gia của Việt Nam từ năm 2024.
Hồi năm 2011, tổng giám đốc VTV khi đó là ông Trần Bình Minh quyết định hoãn chiếu “Lý Công Uẩn – Đường tới thành Thăng Long” vì sức ép dư luận.
Xuyên tạc sử Việt?
Giáo Sư Lê Văn Lan, một nhà sử học được nhiều người biết ở trong nước, là người quyết liệt phản đối việc chiếu phim “Lý Công Uẩn – Đường tới thành Thăng Long” cách nay hơn 15 năm.
Khi đó, ông Lan từng lên báo chí chỉ ra những điểm mà ông cho rằng phim này “làm sai lệch lịch sử Việt Nam,” điển hình là cuộc kháng chiến chống quân xâm lược nhà Tống của Vua Lê Hoàn. Theo lời Giáo Sư Lan trên báo Công An Nhân Dân, chiến thắng oanh liệt của quân dân Đại Cồ Việt được mô tả một cách rất hời hợt ở “một ngọn núi ất ơ nào đó có tên là núi Chu Tước” trong khi Vua Lê Hoàn được miêu tả là “có thái độ không muốn đánh” mà Giáo Sư Lan cho rằng “mâu thuẫn với truyền thống yêu nước, kiên cường bất khuất của dân tộc.”
Còn việc dời đô của Vua Lý Thái Tổ từ Hoa Lư về Thăng Long, vốn được xem là quyết định sáng suốt của nhà vua và là bước ngoặt quan trọng trong lịch sử Việt Nam, lại được thể hiện rất nhạt nhòa “với hình ảnh một đoàn thuyền trên sông, trên đó có những người đứng chỉ trỏ,” cũng theo lời Giáo Sư Lê Văn Lan nói trên Công An Nhân Dân hồi năm 2010, và “việc dời đô là do Lý Công Uẩn học theo nhà Chu bên Trung Quốc.”
Còn lại, đa số các tình tiết trên phim đều là những cảnh “tranh quyền đoạt lợi, đầu rơi máu chảy, huynh đệ tương tàn, chém giết dã man,” ông Lan chỉ ra.
Hình ảnh Vua Lê Hoàn của nhà Tiền Lê, vốn được người Việt tôn vinh là anh hùng dân tộc với chiến thắng trước quân Tống, thì trong phim lại được mô tả là một “ông vua nhu nhược, đi kinh lý thì lại để cho giặc cỏ bắt” và “xa xỉ, bắt dân xây dựng vườn ngự uyển, không cần biết đến lời can gián,” theo Giáo Sư Lê Văn Lan trả lời phỏng vấn nhà nghiên cứu Hán Nôm Nguyễn Xuân Diện cũng vào năm 2010, theo trang Facebook của ông Diện.
“Phải tự chủ về phim lịch sử”
Trao đổi với nhật báo Người Việt từ Sài Gòn, ông Đinh Kim Phúc, một nhà nghiên cứu về lịch sử, nói rằng những ai quyết định cho công chiếu phim “Đường tới thành Thăng Long” trên truyền hình “đã phạm sai lầm nghiêm trọng.”
Ông lập luận rằng khi làm phim chân dung về những vị tiền nhân có công khai phá và bảo vệ đất nước thì “phải thể hiện làm sao cho ra người Việt chính thống chứ không phải ngoại lai, vay mượn văn hóa hay cơ sở vật chất của nước ngoài.”
“Ngoại cảnh thì quay ở Trung Quốc, cân đai áo mão đều bắt chước của Trung Quốc, hành động thì mang dáng dấp của lịch sử Trung Quốc, không có đặc trưng gì của Việt Nam cả,” ông Phúc chỉ ra.
Ông bày tỏ lo ngại với Người Việt về hậu quả của bộ phim này: “Có thể người Trung Quốc muốn thông qua nó để thôn tính Việt Nam về văn hóa, để người Việt ngày càng quen với văn hóa, nếp suy nghĩ, và cách hành động của Trung Quốc để họ dễ dàng thực hiện ý đồ thôn tính.”
Trung Quốc có nhiều kinh nghiệm làm những phim gay cấn, hấp dẫn về lịch sử của họ mà khán giả vốn đã quen thuộc qua các kênh truyền hình trong nước. Trong khi đó, phim về lịch sử Việt Nam, nhất là phim cổ trang, là rất hiếm. Trong khi đó, Việt Nam không có phim trường lớn như Trung Quốc để thực hiện dòng phim này. Do đó, khán giả trong nước thường biết nhiều về sử Trung Quốc hơn là sử Việt Nam qua phim ảnh, theo quan sát của Người Việt.
Nhà nghiên cứu Đinh Kim Phúc cũng nhìn nhận rằng điện ảnh Việt Nam “chưa đủ trình độ làm phim cổ trang như Trung Quốc.”
“Nhưng không phải vì thế mà cần phải làm phim về lịch sử Việt Nam ở nước ngoài,” ông nói. “Đó là điều nguy hiểm vì nó thể hiện thái độ vọng ngoại, tính tự chủ trong phim sẽ không còn nữa.”
Ông cho rằng với nền kinh tế Việt Nam ngày càng phát triển, điện ảnh Việt Nam “cần học tập cái hay của điện ảnh Mỹ, điện ảnh Trung Quốc, điện ảnh Nam Hàn” để có thể tự chủ trong dòng phim lịch sử cổ trang.
“Có thể học hỏi nước ngoài, mời nước ngoài cố vấn, nhưng người Việt phải tự làm,” ông nói.
Khi được hỏi phim lịch sử cần tuân thủ nguyên tắc nào, ông Phúc cho rằng “mặc dù làm phim là có hư cấu nhưng không được làm méo mó lịch sử, không được dựng đứng câu chuyện lịch sử vì nếu khiến cho khán giả hiểu sai thì rất nguy hiểm.”
“Không biết thế nào là thuần Việt”
Trên tờ Thanh Niên, ông Lê Ngọc Minh, người từng là phó cục trưởng Cục Điện Ảnh, chủ tịch Hội Đồng Thẩm Định Phim vào thời điểm phim “Đường tới thành Thăng Long” được đưa ra xem xét, cho biết các nhà làm phim và giới lãnh đạo văn hóa Việt Nam “vẫn còn mò mẫm tìm kiếm thế nào là thuần Việt ở nhiều thế kỷ trước, ở nghìn năm trước.”
“Nhà làm phim vừa phải nghiên cứu tìm cho ra cái ‘thuần Việt’ đích thực nhưng cũng còn phải sử dụng cả sự linh cảm để tạo ra đạo cụ, phục trang, chí ít là khác với những phim cổ trang của nước ngoài,” ông Minh nói với Thanh Niên
“Đường tới thành Thăng Long” là một bộ phim hiếm hoi trong dòng phim cổ trang của Việt Nam. (Hình: Chụp từ màn hình VTV5)Theo quan sát của Người Việt, trên các diễn đàn Facebook, nhiều ý kiến khán giả cho rằng đừng nên quá khắt khe với một bộ phim dã sử vốn cần hư cấu để hấp dẫn và “đừng lấy quan điểm sử học” mà đánh giá phim.
Một số ý kiến cho rằng thời Đại Cồ Việt, người Việt bị ảnh hưởng của người Hán nên trang phục người Việt lúc đó giống với người Trung Quốc là “bình thường” và “chẳng lẽ người Việt xưa phải cởi trần, đóng khố mới là thuần Việt?” Cũng có người bày tỏ tiếc nuối nếu phim này được trình chiếu từ 15 năm về trước thì đã tạo được cú hích cho dòng phim cổ trang Việt Nam phát triển.
Nhưng ở chiều ngược lại, cũng có nhiều ý kiến nói bộ phim này là “phản quốc” và yêu cầu cấm tiệt ở Việt Nam
