Don Jong Un
Địt xong chạy
Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba từng hứa sẽ “khôi phục nụ cười” cho một đất nước đang chịu nhiều áp lực kinh tế, dân số và địa chính trị khi ông nhậm chức. Thế nhưng, trước thách thức từ một tổng thống Mỹ khó đoán và làn sóng chủ nghĩa dân túy đang dâng cao trong nước, tham vọng ấy đã không thành hiện thực.
Ishiba tuyên bố từ chức hôm Chủ nhật sau khi chi phí sinh hoạt tăng vọt và đảng ông chịu hai thất bại bầu cử nặng nề chỉ trong vòng 10 tháng.
“Tôi không nghĩ ông ấy đã làm được điều gì đáng nhớ với người dân Nhật Bản, chứ đừng nói là mang lại điều gì khiến họ mỉm cười,” Koichi Nakano, nhà khoa học chính trị tại Đại học Sophia, nhận xét.
Bề ngoài, nhiệm kỳ ngắn ngủi của Ishiba dường như lặp lại một kịch bản quen thuộc. Từ năm 1990 đến nay, Nhật Bản đã có 18 thủ tướng, trong đó 11 người chỉ tại vị khoảng một năm.
Tuy nhiên, nếu như những lần từ chức trước chủ yếu gắn liền với uy tín suy giảm, bê bối hoặc cách điều hành cá nhân, thì sự ra đi của Ishiba lại phản ánh một thách thức căn bản hơn đối với Đảng Dân chủ Tự do (LDP), lực lượng cầm quyền gần 70 năm nay nhưng giờ đang chật vật tìm lại chỗ đứng.
Khả năng dung hòa mâu thuẫn nội bộ của đảng đang suy yếu, với một rạn nứt ngày càng rõ rệt giữa phe trung hữu theo đuổi cải cách và phe bảo thủ mang tư tưởng xét lại lịch sử, thậm chí đôi khi sử dụng luận điệu bài ngoại.
Thông báo từ chức của Ishiba cũng chính là phát súng mở màn cho cuộc đua tìm một nhà lãnh đạo đủ sức lôi cuốn cử tri và tái xây dựng liên minh nội bộ vốn là trụ cột sức mạnh của LDP. Ishiba cảnh báo rằng cái giá của thất bại sẽ rất lớn.
“Nếu LDP đánh mất uy tín, chính trị Nhật Bản sẽ rơi vào chủ nghĩa dân túy hời hợt,” ông nói tối Chủ nhật. “Nếu công chúng vẫn nhìn nhận chúng ta chỉ là đảng cũ kỹ, chẳng có gì thay đổi, thì chúng ta sẽ không có tương lai.”
Ngoài việc hàn gắn rạn nứt trong đảng, người kế nhiệm Ishiba còn phải đối mặt với những thách thức từ bên ngoài. Trọng tâm là xử lý mối quan hệ với Tổng thống Mỹ Donald Trump và duy trì vị thế Nhật Bản như đồng minh châu Á thân cận nhất của Washington.
“Ishiba không phải là người có thể đưa ra tầm nhìn sâu sắc về vai trò của Nhật Bản đối với Washington hay chính đất nước mình,” Kenneth Weinstein, Chủ tịch Viện Hudson tại Washington, nhận định. “Nhật Bản cần một lãnh đạo có thể trực diện làm việc với Trump và truyền cảm hứng để đất nước tin vào chính mình.”
Nhà lãnh đạo mới cũng sẽ phải vực dậy nền kinh tế vốn đang khốn đốn vì thiếu hụt lao động và dân số già hóa. Cuộc bầu cử sẽ diễn ra vào tuần đầu tháng 10 và dự kiến sẽ thu hút nhiều ứng viên tham gia.
Người chiến thắng sẽ phải chèo lái đất nước trong bối cảnh LDP đã mất thế đa số tại cả hai viện Quốc hội dưới thời Ishiba. Điều đó đồng nghĩa họ sẽ cần hợp tác không chỉ với đảng Komeito — đồng minh lâu năm — mà còn với ít nhất một đảng đối lập nhỏ.
Những cái tên sáng giá theo đánh giá trong đảng gồm Shinjiro Koizumi, Bộ trưởng Nông nghiệp 44 tuổi, một nhân vật ôn hòa được cho là có khả năng thỏa thuận với Đảng Đổi mới Nhật Bản (đảng lớn thứ ba tại Hạ viện).
Koizumi nhiều khả năng sẽ đối đầu với Sanae Takaichi, một chính trị gia bảo thủ cứng rắn, được ủng hộ như là người duy nhất có thể giành lại cử tri đã bỏ sang các đảng cánh hữu nhỏ hơn — và nếu đắc cử, bà sẽ trở thành nữ thủ tướng đầu tiên trong lịch sử Nhật Bản.
Theo Mieko Nakabayashi, nhà khoa học chính trị tại Đại học Waseda, thách thức dành cho lãnh đạo mới của LDP sẽ bộc lộ ngay lập tức. Trước đây, kiểm soát quốc hội đồng nghĩa lãnh đạo đảng mặc nhiên trở thành thủ tướng. Nhưng nay, ngay cả khi thắng trong nội bộ, ứng viên LDP vẫn phải thuyết phục thêm các đảng nhỏ để lên nắm quyền.
“Không có gì đảm bảo cả… vì thế họ buộc phải chọn một lãnh đạo mà họ chắc chắn có thể vượt qua rào cản đầu tiên này,” bà nói.
Về tổng thể, bà nhận định, lời hứa truyền thống của LDP về việc dung hòa phe ôn hòa và bảo thủ để chinh phục dải cử tri rộng lớn như một sự lựa chọn an toàn đang dần mất sức hút.
Chính sách “Abenomics” từng giúp đảng này hồi sinh dưới thời cố Thủ tướng Shinzo Abe nay đã lỗi thời. Trong khi đó, các chính trị gia dân túy linh hoạt hơn từ Đảng Đổi mới Nhật Bản, Đảng Dân chủ Vì Nhân dân và Sanseito đã tận dụng mạng xã hội để hút giới trẻ rời bỏ LDP.
Những vấn đề này đã bùng nổ hồi tháng 7, khi LDP đánh mất đa số tại Thượng viện, sau khi trước đó đã thua tại Hạ viện vào tháng 10 năm ngoái.
Ishiba vốn chịu áp lực từ chức nhiều tháng nay, nhưng ông khẳng định sẽ ở lại cho đến khi hoàn tất đàm phán thương mại với Mỹ. Hai bên đã ký biên bản ghi nhớ vào thứ Năm vừa rồi. Quyết định từ chức cũng đi trước cuộc bỏ phiếu trong nội bộ LDP vào thứ Hai, buộc đảng phải bầu lãnh đạo mới ngay lập tức.
Theo Tobias Harris, nhà phân tích chính trị tại Foresight Japan, báo cáo tổng kết nội bộ của LDP công bố tuần trước không đổ lỗi cho Ishiba hay các bê bối trước đó.
