Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman và Thủ tướng Pakistan Shehbaz Sharif ký thỏa thuận quốc phòng tại Riyadh, Saudi Arabia, ngày 17/9/2025. Ảnh: Saudi Press Agency/Reuters
Bối cảnh trực tiếp: Cuộc tấn công của Israel vào Qatar
Cuộc không kích của Israel nhắm vào một cuộc họp lãnh đạo cấp cao của Hamas tại Doha (Qatar), trong lúc họ đang thảo luận đề xuất ngừng bắn ở Gaza do Qatar làm trung gian. Mặc dù Israel cho rằng mục tiêu là các lãnh đạo Hamas (với ít nhất 5 thành viên bị giết), vụ việc đã giết chết một quan chức an ninh Qatar và gây phẫn nộ rộng rãi trong thế giới Ả Rập và Hồi giáo. Đây là lần thứ hai trong năm Qatar bị tấn công trực tiếp – lần trước là từ Iran – nhưng lần này đặc biệt nghiêm trọng vì Qatar là đồng minh thân cận của Mỹ, nơi đặt trụ sở chỉ huy Trung tâm của Lệnh Trung ương Mỹ (CENTCOM) với khoảng 40.000-50.000 quân Mỹ ở Trung Đông. Điều đáng chú ý là Mỹ không can thiệp để chặn tên lửa Israel, dẫn đến cáo buộc rằng Washington "đứng nhìn" và không bảo vệ đồng minh của mình. Vụ việc này đã kích hoạt một phiên họp khẩn cấp của Liên đoàn Ả Rập và Tổ chức Hợp tác Hồi giáo (OIC) ngày 15 tháng 9, đồng thời khiến Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh (GCC) kích hoạt cơ chế phòng thủ chung.
Lý do chính dẫn đến hiệp ước
Thỏa thuận được ký chỉ một tuần sau vụ tấn công Qatar, phản ánh sự lo ngại cấp bách của Ả Rập Xê Út về an ninh khu vực. Dưới đây là các lý do cốt lõi, dựa trên phân tích từ các nguồn tin tức và chuyên gia:
1. Suy giảm lòng tin vào Mỹ như một đảm bảo an ninh: Các quốc gia Vùng Vịnh, bao gồm Ả Rập Xê Út, từ lâu phụ thuộc vào Mỹ để bảo vệ trước các mối đe dọa từ Iran hoặc Israel. Tuy nhiên, vụ việc Qatar cho thấy Mỹ có thể không hành động khi lợi ích của Israel bị ảnh hưởng, ngay cả khi điều đó đe dọa đồng minh Ả Rập. Các chuyên gia nhận định đây là "điểm ngoặt", khiến Riyadh cảm thấy cần đa dạng hóa các lựa chọn an ninh. Hiệp ước với Pakistan được coi là "tín hiệu độc lập" khỏi trật tự an ninh do Mỹ dẫn dắt, đặc biệt khi Ả Rập Xê Út từng đàm phán một hiệp ước an ninh với Mỹ liên kết với việc bình thường hóa quan hệ với Israel (nhưng đã hủy bỏ sau cuộc chiến Gaza năm 2023).
2. Tăng cường răn đe hạt nhân và quân sự chống lại Israel: Pakistan là quốc gia Hồi giáo duy nhất sở hữu vũ khí hạt nhân (ước tính 170 đầu đạn), và hiệp ước được mô tả là "toàn diện, bao gồm mọi phương tiện quân sự". Mặc dù không được xác nhận chính thức, các quan chức Ả Rập Xê Út và chuyên gia cho rằng thỏa thuận có thể mở rộng "ô hạt nhân" của Pakistan đến Riyadh, nhằm đối phó với Israel – quốc gia được nghi ngờ sở hữu kho hạt nhân lớn nhất Trung Đông (dù không thừa nhận). Vụ tấn công Qatar được coi là "tín hiệu trực tiếp" đến Israel, đặc biệt khi Riyadh lo ngại về các cuộc tấn công lan rộng của Israel qua Gaza, Lebanon, Syria, Yemen và nay là Qatar. Điều này cũng giúp Ả Rập Xê Út củng cố vị thế nội bộ, chứng tỏ họ có khả năng bảo vệ lãnh thổ mà không chỉ dựa vào Mỹ.
3. Xây dựng liên minh Hồi giáo rộng lớn hơn: Pakistan đang thúc đẩy các quốc gia Ả Rập khác tham gia hiệp ước, nhằm hình thành một "liên minh Hồi giáo" chống lại các mối đe dọa chung từ Israel. Điều này phù hợp với vai trò của Pakistan như một cường quốc quân sự Hồi giáo, với lực lượng chuyên nghiệp và kinh nghiệm chiến đấu. Đối với Pakistan, thỏa thuận mang lại lợi ích kinh tế (hỗ trợ tài chính, đầu tư từ Saudi) và nâng cao vị thế địa chính trị, đồng thời giảm nguy cơ xung đột với Ấn Độ (đối tác an ninh của Israel). Các bài đăng trên X từ các nhà phân tích nhấn mạnh rằng vụ việc Qatar đã "thức tỉnh" các nước Ả Rập, thúc đẩy sự đoàn kết Hồi giáo.
Ý nghĩa chiến lược
- Đối với Trung Đông: Hiệp ước có thể thay đổi cán cân quyền lực, khiến Israel phải cân nhắc lại các hành động quân sự (như các cuộc tấn công mở rộng từ năm 2023). Nó cũng có thể khuyến khích các nước GCC khác (như UAE, Bahrain) đa dạng hóa liên minh, dù một số vẫn duy trì quan hệ với Israel.
- Đối với Pakistan và Ấn Độ: Pakistan có thể nhận thêm hỗ trợ kinh tế từ Saudi (đã từng tài trợ chương trình hạt nhân của Islamabad), nhưng cũng tăng rủi ro leo thang với Ấn Độ, vốn lo ngại về "NATO Hồi giáo".
- Toàn cầu: Mỹ và Israel chưa bình luận chính thức, nhưng điều này làm phức tạp hóa nỗ lực ngoại giao của Washington, vốn đang cố giữ chân các đồng minh Vùng Vịnh trong khi hỗ trợ Israel. Trung Quốc có thể hưởng lợi gián tiếp qua ảnh hưởng tăng ở Pakistan và Saudi.
Tóm lại, hiệp ước này là phản ứng chiến lược trước sự bất ổn do Israel gây ra, đặc biệt vụ tấn công Qatar, kết hợp với sự suy giảm vai trò của Mỹ. Nó không chỉ bảo vệ Ả Rập Xê Út mà còn củng cố sự đoàn kết Hồi giáo, có thể định hình lại địa chính trị Trung Đông trong nhiều năm tới.
