Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Hun To cháu Hun Sen, trùm buôn bán người Scampuchia
Hiện nay, khi nhắc tới đất nước Campuchia, người ta ngay lập tức nói đến vấn đề lừa đảo, buôn người và tội phạm có tổ chức. Campuchia đã và đang nổi lên như một trung tâm tội phạm có tổ chức khét tiếng nhất Châu Á trong thập kỷ qua. Điều đáng lo ngại không phải là sự xuất hiện của tội phạm, mà là sự tinh vi và khả năng hoạt động trên quy mô lớn mà không phải chịu sự trừng phạt hay trấn áp đáng kể từ phía chính quyền.
Các nhà báo điều tra, các tổ chức chống tội phạm quốc tế gần đây liên tục chỉ ra rằng chính phủ Campuchia, đặc biệt dưới sự lãnh đạo của cựu Thủ tướng Hun Sen, phải chịu trách nhiệm trực tiếp về việc tạo ra một môi trường "lý tưởng" cho tội phạm lừa đảo trực tuyến, rửa tiền bằng tiền điện tử và buôn người phát triển. Uy tín của Campuchia trên diễn đàn thế giới đang bị suy giảm nghiêm trọng sau những cáo buộc tiếp tay cho sự phát triển của tội phạm có tổ chức tại đất nước này. Dưới đây hãy cùng phân tích vì sao ông Hun Sen đang bị truyền thông thế giới quy kết trách nhiệm cho vấn đề này.
Hun To, center, attends a government event held April 26, 2024, to mark the launch of a Cambodian infrastructure project. (Cambodian People’s Party)
1, Khung Pháp Lý Lỏng Lẻo – "Đất Lành" Cho Tội Phạm Có Tổ Chức
Sự bùng nổ của các hoạt động tội phạm tại Campuchia là hệ quả trực tiếp từ việc khung pháp lý thiếu chặt chẽ, được thiết kế một cách "tinh vi" để tạo ra những lỗ hổng cho các dòng tiền phi pháp được "bơm" vào.
Luật Casino và Phát triển Đặc khu Kinh tế – Công cụ hợp pháp hóa tội phạm:
Luật Quản lý cờ bạc thương mại (Law on Commercial Gambling Management) năm 2020 của Campuchia được ban hành với mục đích hợp pháp hóa và quản lý ngành công nghiệp casino. Tuy nhiên, trước đó và ngay cả sau khi luật này có hiệu lực, các quy định về Phòng chống Rửa tiền và Chống tài trợ Khủng bố (AML/CFT) trong lĩnh vực casino vẫn còn vô cùng lỏng lẻo. Cụ thể, các yêu cầu về "Nhận biết Khách hàng" (Know Your Customer - KYC) và "Báo cáo giao dịch đáng ngờ" (Suspicious Transaction Report - STR) thường bị bỏ qua hoặc thực hiện một cách chiếu lệ tại nhiều sòng bạc.
Lực lượng Đặc nhiệm Tài chính (FATF), tổ chức liên chính phủ về chống rửa tiền toàn cầu, đã đưa Campuchia vào "danh sách xám" (grey list) từ năm 2019 do những yếu kém nghiêm trọng trong hệ thống AML/CFT. Mặc dù Campuchia đã được loại bỏ khỏi danh sách này vào năm 2023, FATF vẫn nhấn mạnh những rủi ro liên quan. Những yếu kém này đã tạo điều kiện cho các dòng tiền từ các hoạt động lừa đảo và buôn bán ma túy chuyển vào các sòng bạc, sau đó tiếp tục chuyển hóa thành các giao dịch hợp pháp. Việc không yêu cầu rõ ràng nguồn gốc tài sản lớn khi mua bán cổ phần casino hoặc phát triển bất động sản liên quan càng làm trầm trọng thêm vấn đề.
Lời bình: Về mặt lý thuyết, một luật quản lý ngành cờ bạc giúp hình thành khung pháp lý chính thức trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, khi các điều khoản về giám sát tài chính và chống rửa tiền bị ‘bỏ ngỏ’ hoặc thực thi kém hiệu quả, nó lại trở thành một công cụ hợp pháp hóa dòng tiền bất hợp pháp. Đây không phải là sự thiếu hiểu biết pháp lý, mà là một sự lựa chọn chính sách, cho phép một "khu vực miễn dịch" tồn tại, nơi tội phạm có thể hoạt động mà ít bị truy xét.
Chính sách "mở cửa" thiếu kiểm soát với đầu tư nước ngoài, đặc biệt là từ Trung Quốc:
Luật Đầu tư (Law on Investment) của Campuchia khuyến khích đầu tư nước ngoài với các ưu đãi đáng kể. Tuy nhiên, các quy định về kiểm tra lý lịch nhà đầu tư (due diligence) và nguồn gốc vốn (source of funds) thường không được thực hiện nghiêm túc hoặc dễ dàng bị lách luật.
Trong giai đoạn bùng nổ đầu tư vào Sihanoukville (khoảng 2016-2019), các công ty Trung Quốc đã đổ hàng tỷ đô la vào các dự án bất động sản và casino. Theo báo cáo của Viện Brookings và Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), nhiều công ty này có liên hệ với các tập đoàn tội phạm Trung Quốc (ví dụ: các nhóm "Hắc xã hội" như 14K, Wo Shing Wo). Sự thiếu kiểm soát đã cho phép các tổ chức này thiết lập cơ sở hạ tầng vật chất và mạng lưới tài chính vững chắc, làm nền tảng cho các hoạt động lừa đảo và buôn người.
2. Mạng Lưới Cấu Kết và Bảo Kê Từ Các Cấp Cao Nhất
Thông tin về sự đồng lõa của chính quyền không chỉ là những lời đồn đoán mà được củng cố bởi các báo cáo điều tra chi tiết, mặc dù việc thu thập bằng chứng trực tiếp luôn là thách thức do tính chất bí mật của các hoạt động này.
Mạng lưới kinh doanh của gia đình ngài Hun Sen và các mối liên hệ "nhạy cảm":
Báo cáo "Hostile Takeover" (2016) và các báo cáo tiếp theo của Global Witness đã phơi bày chi tiết về mạng lưới kinh doanh khổng lồ của gia đình cựu Thủ tướng Hun Sen, trải rộng từ dầu khí, bất động sản, casino đến truyền thông. Các tài liệu của Global Witness đã nêu tên cụ thể các công ty và cá nhân có liên hệ với gia đình Hun Sen, bao gồm Hundec Co. Ltd., Green Leader, Cambodia Airways, và các đối tác kinh doanh có lý lịch mờ ám. Đặc biệt, một số công ty liên quan đến các thành viên gia đình hoặc đồng minh thân cận của ông Hun Sen đã được cấp giấy phép phát triển bất động sản ở các khu vực như Sihanoukville và Koh Kong – những nơi sau này trở thành điểm nóng của các khu phức hợp lừa đảo và casino.
Mặc dù không có bằng chứng trực tiếp buộc tội các thành viên gia đình Hun Sen tham gia vào các hoạt động lừa đảo, nhưng sự kiện các khu phức hợp như "Golden Palace" ở Sihanoukville hoặc các khu phát triển dọc biên giới Bavet, Poipet (nơi các trại lừa đảo hoạt động) lại thường nằm trên đất hoặc được đầu tư bởi các tập đoàn có mối liên hệ mật thiết với các quan chức cấp cao hoặc các nhóm lợi ích được bảo vệ chính trị. Sự thiếu minh bạch về quyền sở hữu cuối cùng (Ultimate Beneficial Ownership - UBO) của các công ty này đã cản trở các cuộc điều tra.
Sự bảo kê có hệ thống trong lực lượng thực thi pháp luật và quân đội:
Các báo cáo của Human Rights Watch và Amnesty International về tình trạng buôn người và cưỡng bức lao động tại Campuchia thường xuyên đề cập đến việc các nạn nhân được giải cứu đã khai báo về sự liên quan của cảnh sát địa phương hoặc quân đội trong việc giam giữ, vận chuyển hoặc thậm chí là bán họ cho các băng nhóm tội phạm. Nhiều cuộc đột kích được cho là "giải cứu" nạn nhân nhưng lại không bắt giữ được những kẻ cầm đầu, cho thấy sự rò rỉ thông tin hoặc sự cấu kết từ bên trong.
Vào năm 2022-2023, nhiều cuộc điều tra của Associated Press (AP) và CNN đã phơi bày câu chuyện của những người bị mắc kẹt tại "công ty lừa đảo" ở Sihanoukville, nơi họ bị buộc phải thực hiện các vụ lừa đảo trực tuyến. Một số nạn nhân cho biết họ đã cố gắng cầu cứu cảnh sát địa phương nhưng bị phớt lờ, thậm chí bị yêu cầu trả tiền để được thả. Điều này cho thấy một sự ‘chống lưng’ quá rõ ràng của các quan chức địa phương cho các hoạt động này.
3, Hệ Thống Tư Pháp Bị Thao Túng
Hệ thống tư pháp và hành pháp Campuchia, theo lý thuyết phải là bức tường chống lại tội phạm, nhưng trên thực tế lại bị cáo buộc là đã bị thao túng, tạo ra một hàng rào bảo vệ cho các mạng lưới tội phạm cấp cao.
Áp lực và can thiệp vào các vụ án hình sự:
Nhiều luật sư và nhà hoạt động nhân quyền tại Campuchia đã lên tiếng về việc các vụ án liên quan đến những cá nhân có thế lực thường bị "đình chỉ" hoặc kéo dài vô thời hạn mà không có lý do rõ ràng. Ngược lại, các nhà hoạt động xã hội hoặc những người chỉ trích chính phủ lại thường xuyên bị truy tố nhanh chóng theo các điều khoản như "phỉ báng" (Điều 305 Bộ luật Hình sự) hoặc "kích động" (Điều 495 Bộ luật Hình sự).
Ví dụ: Mặc dù không có án lệ công khai về việc quan chức cấp cao bị kết án về tội bảo kê lừa đảo hay buôn người, nhưng có những trường hợp đáng chú ý về việc các nghi phạm "cá lớn" trong các vụ lừa đảo lớn ở Sihanoukville đã được bảo lãnh hoặc bỏ trốn một cách "thần kỳ" sau khi bị bắt giữ, dù các bằng chứng chống lại họ là khá rõ ràng.
Hệ thống chống tham nhũng yếu kém và thiếu minh bạch:
Campuchia có Luật Chống Tham nhũng (Anti-Corruption Law) năm 2010 và thành lập Đơn vị Chống Tham nhũng (Anti-Corruption Unit - ACU). Tuy nhiên, các quy định về kê khai tài sản của quan chức (Điều 26 Luật Chống Tham nhũng) thường không được công khai và thanh tra.
Theo báo cáo của Transparency International, Campuchia liên tục nằm trong nhóm các quốc gia có mức độ tham nhũng cao nhất thế giới (ví dụ: xếp hạng 158/180 quốc gia vào năm 2023). ACU thường xuyên bị chỉ trích là thiếu tính độc lập và chỉ tập trung vào các vụ án "nhỏ" hoặc các đối thủ chính trị, thay vì điều tra các vụ tham nhũng quy mô lớn liên quan đến các quan chức cấp cao.
Lời bình: Một đạo luật chống tham nhũng chỉ có ý nghĩa khi cơ quan thực thi độc lập và có đủ quyền hạn. Khi cơ quan thanh tra bị kiểm soát bởi chính quyền hoặc trở thành công cụ chính trị, nó về bản chất đã bị vô hiệu hóa chức năng thanh tra, giải trình. Sự thiếu minh bạch trong kê khai tài sản của quan chức là một lỗ hổng pháp lý cho phép các quan chức tích lũy tài sản bất chính mà không bị thanh tra, phát hiện.
Hậu Quả Của Một Hệ Thống Đổ Vỡ
Bức tranh tổng thể về Campuchia không còn là một quốc gia đang phát triển đơn thuần mà là một nhà nước xì-căng-đan với hình ảnh khó tách rời khỏi hệ thống tội phạm có tổ chức. Sự suy yếu của các thể chế pháp quyền, sự thiếu minh bạch và tình trạng tham nhũng ở mọi cấp độ đã tạo ra một môi trường lý tưởng cho các hoạt động phi pháp.
Hậu quả của sự "hợp tác" giữa một chính thể nhà nước và tội phạm có tổ chức là vô cùng tàn khốc:
Nạn nhân là người dân: Hàng chục ngàn người bị buôn bán, bóc lột, và hàng tỷ đô la của người dân bị lừa đảo đã tạo ra một vết nhơ không thể gột rửa đối với hình ảnh đất nước Campuchia.
Hệ thống tài chính quốc tế bị đe dọa: Việc rửa tiền quy mô lớn qua Campuchia làm suy yếu tính toàn vẹn của hệ thống tài chính toàn cầu, gây khó khăn cho các nỗ lực chống tội phạm quốc tế.
Suy thoái pháp quyền và quản trị: Khi các quan chức cấp cao được hưởng lợi từ hoạt động tội phạm, niềm tin vào pháp quyền sẽ sụp đổ, dẫn đến một vòng luẩn quẩn của tham nhũng và bất công.
Sự chuyển giao quyền lực từ cựu Thủ tướng Hun Sen sang con trai ông, Hun Manet, đặt ra một câu hỏi lớn: liệu chính quyền mới có đủ ý chí và khả năng chính trị để đoạn tuyệt với các lợi ích nhóm đã hình thành nhiều năm? Trong khi chính quyền có thực hiện một số động thái ban đầu như giải cứu nạn nhân và trấn áp các băng nhóm nhỏ, thì việc đối phó với những đối tượng cầm đầu thực sự, những người có liên hệ mật thiết với hệ thống chính trị cũ, vẫn là một ẩn số. Nếu chính quyền Hun Manet thực sự muốn "làm sạch" Campuchia, họ sẽ phải đối mặt với một cuộc chiến nội bộ gay gắt chống lại các tập đoàn quyền lực và các mối liên hệ của chính cha mình.
Áp lực quốc tế, dưới hình thức trừng phạt cụ thể như cắt giảm viện trợ và yêu cầu hợp tác điều tra xuyên quốc gia, là rất cần thiết để buộc Campuchia phải có những hành động thực chất để chấm dứt tình trạng tội phạm có tổ chức phát triển ngày càng trầm trọng ở đây. Nếu không có một sự thay đổi về cấu trúc quyền lực nhà nước (theo hướng minh bạch hơn) và một cam kết thực sự đối với pháp quyền, Campuchia sẽ là một ví dụ đáng buồn ở châu Á về việc một quốc gia có thể bị biến thành căn cứ địa của tội phạm quốc tế khi chính quyền thiếu trách nhiệm và tham nhũng.
.png "Sex :vozvn (13):"){kind=icon}
