Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Lầu Tàng Thơ được xây dựng ở phía Đông Bắc Kinh thành Huế cách đây 200 trăm năm, từng là nơi lưu giữ các văn bản, tài liệu quan trọng của triều đình nhà Nguyễn.
Lầu Tàng Thơ (phải) nằm trên hòn đảo nhỏ giữa hồ Học Hải, hiện thuộc địa giới hành chính phường Phú Xuân, thành phố Huế.
Theo Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, Lầu Tàng Thơ được vua Minh Mạng cho xây dựng vào năm 1825 với chức năng chính là nơi lưu trữ các công văn, tư liệu của triều đình nhà Nguyễn. Đây cũng chính là một thư viện hoàng gia quy mô lớn bậc nhất với giá trị lịch sử to lớn, nên còn được ví là "Tàng kinh các" xứ Huế.
Thời điểm đó, hơn 1.000 lính thợ đã được huy động đắp đảo và xây dựng Lầu Tàng Thơ. Với cấu trúc xây khối hoàn toàn bằng gạch đá, vôi vữa, đây là một công trình rất khác biệt so với hàng trăm công trình kiến trúc gỗ thời bấy giờ.
Để phòng tránh hỏa hoạn và các loại côn trùng, Lầu Tàng Thơ được xây dựng biệt lập trên hòn đảo hình chữ nhật, chỉ thông với bên ngoài qua chiếc cầu xây bằng gạch, đá ở bờ phía Tây, hướng ra hồ Tịnh Tâm.
Công trình gồm 2 tầng, trong đó tầng dưới có 11 gian, tầng trên 7 gian 2 chái, tất cả đều dùng để chứa các tài liệu quan trọng của triều Nguyễn, đa số bằng giấy và mộc bản.
Trải qua thời gian và biến động lịch sử, Lầu Tàng Thơ từng thay đổi công năng, bị xuống cấp nghiêm trọng, tài liệu chuyển đi nơi khác. Trong giai đoạn 2014-2018, dự án phục hồi di tích quan trọng này được triển khai và đã trả lại diện mạo công trình như ngày nay.
Sảnh bên trái, tầng 1 của Lầu Tàng Thơ, tính từ cổng chính đi vào.
Hiện nay, tại khu vực này trưng bày nhiều chỉ dụ, văn bằng khen thưởng được ban hành dưới thời vua Bảo Đại (tất cả đều là bản gốc). Bên cạnh đó còn có nhiều cuốn địa bạ (bản sao) cũng được trưng bày, giới thiệu tại đây.
Bên cạnh đó, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế cũng cho in dập lên giấy những bản đúc nổi trên Cửu đỉnh để trưng bày, giới thiệu Di sản tư liệu khu vực châu Á - Thái Bình Dương đã được UNESCO vinh danh đến người dân, du khách.
Tương tự, tại khu vực sảnh bên phải, nhiều bức tranh được in dập nổi từ Cửu đỉnh cũng được trưng bày.
Chị Diệu Loan, cán bộ Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, làm việc tại Lầu Tàng Thơ, giới thiệu về những thông tin, hình ảnh được sao chụp từ Cao Đỉnh, hiện đặt trước sân Thế Miếu bên trong Hoàng cung Huế.
Các gian chính ở tầng 1 được tổ chức thành không gian trưng bày, giới thiệu nhiều tài liệu quý từ thời triều Nguyễn.
Trong ảnh là chiếu do hoàng đế Minh Mạng ban tặng cho Thuận Thiên Cao Hoàng Thái hậu Trần Thị Đang (mẹ ruột nhà vua), nhân dịp lễ mừng thọ 60 của bà. Thời gian ban chiếu là ngày 29/11/1827, cách đây gần 200 năm.
Chiếu ghi trên giấy Long Đằng, thường được các vị vua thời phong kiến lựa chọn để viết ý chỉ, truyền mệnh lệnh, sắc phong do có độ bền rất cao, mềm như lụa, dai, không hút ẩm. Trên chiếu còn có dấu ấn Hoàng đế chi bảo, hiện vật đã được đưa về nước và đang lưu giữ tại một bảo tàng tư nhân ở miền Bắc.
Ở hai đầu của tòa nhà đều có lối đi lên tầng 2, nhưng độ dốc lớn, chiều cao khiêm tốn. Người dân, du khách khi đến tham quan Lầu Tàng Thơ thường được hướng dẫn đi cầu thang bên ngoài.
Một góc trên tầng 2 của di tích Lầu Tàng Thơ hiện nay.
Các bộ sưu tập tài liệu bản gốc triều Nguyễn dưới thời vua Bảo Đại được trưng bày tại "Tàng kinh các" xứ Huế.
Điều đáng tiếc cho khu di tích đặc biệt này là hồ Học Hải hiện bị xâm lấn nghiêm trọng, nước bên trong ô nhiễm.
Dù được thông với sông Ngự Hà qua cống Học Hải, nhưng mực nước trong hồ có thời điểm tương đối cạn, gần như trơ đáy.
Mặt trước hồ Học Hải, ngay cạnh cầu dẫn vào di tích Lầu Tàng Thơ chứa đầy rác thải.
Để trả lại không gian cho di tích, công tác di dời dân cư, giải phóng mặt bằng xung quanh hồ Học Hải đang được chính quyền thành phố Huế triển khai, nhưng còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc.
Hiện nay, mới có một số ít hộ sống dọc tuyến đường Đinh Tiên Hoàng và Ngự Hà, thuộc diện di dời, giải tỏa mặt bằng chuyển đến nơi ở mới.
Một người dân ở đường Ngự Hà (bờ phía Đông hồ Học Hải) cho biết toàn bộ các hộ quanh khu vực bờ hồ sẽ phải di dời, nhưng có nhiều gia đình chưa chịu đi vì "không có tiền xây nhà mới".
Vị trí Lầu Tàng Thơ (hay còn gọi là Tàng Thơ Lâu) trên bản đồ (Ảnh: Google Maps).
