Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Hình chụp tháp Bạc, hay tháp Bánh Ít, năm 1888. Một toán quân lính triều đình đang thực hiện nghi lễ gì đó.
-----------------------
Les Tours d'Argent;
----------------------
Tháp Bánh Ít còn có tên gọi là tháp Bạc còn trong tiếng J'rai là YANG MTIAN là một cụm các tháp cổ Chăm Pa, hiện nay nằm trên một ngọn đồi tại thôn Đại Lộc, xã Phước Hiệp, huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định. Tháp được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ 11, đầu thế kỷ 12, trong giai đoạn phong cách chuyển tiếp từ phong cách Mỹ Sơn A3 và phong cách Bình Định.
Tháp Đôi qua ống kính của Fanny Lemire năm 1888
Kinh đô Vijaya (nằm ở địa phận tỉnh Bình Ðịnh ngày nay) của vương quốc cổ Champa, một vương quốc đã từng có giai đoạn phát triển rực rỡ trong lịch sử cổ trung đại Ðông Nam Á. Trong khoảng thời gian từ thế kỷ 11-15, Kinh đô Vijaya - Bình Ðịnh đã đóng vai trò là trung tâm chính trị, kinh tế và văn hóa quan trọng nhất của vương quốc Champa. Nơi đây có nhiều phế tích, di tích kiến trúc đền tháp, di chỉ khảo cổ và vô số tác phẩm điêu khắc minh chứng cho quá khứ vàng son của cố đô vương quốc Champa. Vẻ đẹp của những ngôi tháp Chàm Bình Ðịnh đã đi vào thơ ca, nhạc, họa, nhiếp ảnh... Cố nhạc sĩ Văn Cao khi đi qua vùng đất này cũng đã thả hồn với câu thơ đầy chất hội họa: “Từ trời xanh/ Rơi/ Vài giọt Tháp Chàm”.
Tháp Chăm ở Bình Ðịnh cũng được các nhà nghiên cứu, các nhà khảo cổ, nhà nhiếp ảnh người Pháp đưa vào ống kính máy ảnh. Có thể kể đến tên tuổi của các vị “tiền bối” này như Ch. Lemire, André Sallet, Parmentier, Jacques Dournes... Người chụp nhiều ảnh tháp Chàm ở Bình Ðịnh là ngài Công sứ Pháp Ch. Lemire. Năm 1881 Ch. Lemire được bổ nhiệm làm công sứ Pháp (résident) tại Qui Nhơn, sau đó tại Touranre (Ðà Nẵng) và Faifo (Hội An). Trong lúc làm công sứ ở Qui Nhơn, ông chụp khá nhiều bức ảnh về kiến trúc Champa ở Bình Ðịnh như tháp Bánh Ít, Tháp Ðôi, tháp Dương Long (tháp Ngà), tháp Cánh Tiên, tháp Bình Lâm, tháp Phú Thiện, tượng voi đá thành Ðồ Bàn... Tháp Bánh Ít có các tên gọi khác là Tri Thiện, Thị Thiện, Thiện Mẫu, Bà Gi hay Thổ Sơn Cổ Tháp. Người Pháp đặt tên là Tour D’Argent (Tháp Bạc). Cùng với Tháp Ðôi, tháp Bánh Ít do Ch. Lemire chụp vào năm 1886, với nhiều góc độ khác nhau, được xem là những bức ảnh xưa nhất chụp về kiến trúc Champa tại Miền Trung Việt Nam. Những bức ảnh của ông đã được in ấn, xuất bản thành sách và làm bưu ảnh, lưu trữ ở nhiều bảo tàng, thư viện tại nước Pháp.
Tháp Bánh Ít qua ống kính của Lemire chụp năm 1898, đã xử lý chỉnh màu bằng AI
Nếu đem từng kiến trúc ra để so sánh thì từng ngôi tháp của Bánh Ít không phải là lớn, nhưng tháp Bánh Ít không phải chỉ từng ngôi tháp mà còn là các lớp kiến trúc, là cả quả đồi tự nhiên cao 75 mét, vì thế tuy từng kiến trúc không lớn lắm nhưng tổng thể kiến trúc Bánh Ít khá đồ sộ và hùng vĩ.
Ngôi tháp chính có vẻ đường bệ và hoành tráng của các kiến trúc: các cột ốp, các đường gồ nhô ra dọc các mặt tường, các của vòm và của giả hình mũi lao nhọn đồ sộ, có những nét thanh tú của đường nét, những nét hoa là trên các diềm mái, những cảnh ca múa trên các mặt vòm các cửa giả làm cả khối kiến trúc như đang tiếp xúc với người xem.
Sang ngôi tháp mái cong hình yên ngựa ở phía nam tháp chính, gồm những hình người, hình thú, hình chim ở dưới chân tháp đang ưỡn người, khuỳnh chân, dùng hai tay như nâng bổng cả tòa tháp lên, mái tháp cong hình yên ngựa như xoè cánh bay, trên mặt tường của kiến trúc, các nghệ sĩ Chăm xưa đã tô điểm bằng những băng, những ô hình hoa lá.
Xuống tầng kiến trúc phía dưới, tháp cổng có hình dáng và cấu trúc giống như tháp chính, nhưng nhỏ hơn, ít các chi tiết trang trí hơn, còn ngôi tháp đông - nam có những hình quả bầu lọ trên các tầng với các khối cong nhịp nhàng đã che khuất và làm mềm đi những đường nét và hình khối kỷ hà cứng cỏi, khô khan và nhờ vậy tòa kiến trúc dịu hơn, có nhịp điệu hơn.
Mặc dù mỗi kiến trúc ở Bánh Ít có một dáng vẻ riêng, nhưng tất cả chúng đều có những nét chung, đặc trung cho cả quần thể, đó là sự thắng thế của tính hoành tráng và ngôn ngữ của khối lớn.
Tháp Đôi qua ống kính của René Tétart,chụp năm 1919
Tháp Ðôi còn được gọi là tháp Hưng Thạnh, hiện tọa lạc trên đường Trần Hưng Ðạo, phường Ðống Ða, thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Ðịnh. Ðây là cụm tháp được nhiều nhà khảo cổ, nhà nghiên cứu, nhà nhiếp ảnh ghi chép lại với nhiều góc độ, thời điểm khác nhau. Ðiều đáng nói là trong khi tàng di sản ảnh, có đến hàng chục bức ảnh của nhiều tác giả có tên và không tên chụp về Tháp Ðôi. Người chụp nhiều ảnh Tháp Ðôi là André Sallet. Ông đảm nhiệm chức vụ thanh tra cho chính quyền thuộc địa nên có điều kiện thăm viếng nhiều nơi, ghi lại những thắng cảnh, di tích và đời sống sinh hoạt của người An Nam cuối thế kỷ XIX. Ông để lại rất nhiều hình trên kính (plaques de verre) tại Hội Ðịa lý Paris (Société de Géographie de Paris). Trong năm 1896 André Sallet đã chụp bộ ảnh về Tháp Ðôi khá hoàn hảo với độ nét khá cao, thấy rõ các chi tiết kiến trúc, mảng trang trí hoa văn trên toàn bộ ngôi tháp. Ðặc biệt, nhà nhiếp ảnh này đã ghi lại nhiều góc độ, phương hướng của ngôi tháp, vừa đặt tả cận cảnh vừa mở rộng không gian để ngắm ngôi tháp từ xa, lột tả nét đẹp toàn diện của ngôi tháp. Ông cẩn thận đặt chân máy ở nhiều góc khác nhau: Thứ tự góc nhìn từ hướng phía Bắc, hướng phía Ðông - Bắc ở góc nhìn cận cảnh, hướng phía Nam và Ðông - Nam. Tháp Ðôi qua ống kính của Paule Le Scour, chụp trong khoảng thời gian thập niên 30- 40 của thế kỷ trước có sự hiện diện của con người Bình Ðịnh. Ðó là bức ảnh chụp hai người nông dân đội nón lá, gồng gánh đứng trước ngôi tháp. Họ gánh đôi giỏ tre trên vai, vật dụng của nhà nông. Cho thấy, xung quanh sát kề bên ngôi tháp là cánh đồng trồng khoai lúa, nhà cửa thưa vắng.
-----------------------
Les Tours d'Argent;
----------------------
Tháp Bánh Ít còn có tên gọi là tháp Bạc còn trong tiếng J'rai là YANG MTIAN là một cụm các tháp cổ Chăm Pa, hiện nay nằm trên một ngọn đồi tại thôn Đại Lộc, xã Phước Hiệp, huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định. Tháp được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ 11, đầu thế kỷ 12, trong giai đoạn phong cách chuyển tiếp từ phong cách Mỹ Sơn A3 và phong cách Bình Định.
Tháp Đôi qua ống kính của Fanny Lemire năm 1888
Kinh đô Vijaya (nằm ở địa phận tỉnh Bình Ðịnh ngày nay) của vương quốc cổ Champa, một vương quốc đã từng có giai đoạn phát triển rực rỡ trong lịch sử cổ trung đại Ðông Nam Á. Trong khoảng thời gian từ thế kỷ 11-15, Kinh đô Vijaya - Bình Ðịnh đã đóng vai trò là trung tâm chính trị, kinh tế và văn hóa quan trọng nhất của vương quốc Champa. Nơi đây có nhiều phế tích, di tích kiến trúc đền tháp, di chỉ khảo cổ và vô số tác phẩm điêu khắc minh chứng cho quá khứ vàng son của cố đô vương quốc Champa. Vẻ đẹp của những ngôi tháp Chàm Bình Ðịnh đã đi vào thơ ca, nhạc, họa, nhiếp ảnh... Cố nhạc sĩ Văn Cao khi đi qua vùng đất này cũng đã thả hồn với câu thơ đầy chất hội họa: “Từ trời xanh/ Rơi/ Vài giọt Tháp Chàm”.
Tháp Chăm ở Bình Ðịnh cũng được các nhà nghiên cứu, các nhà khảo cổ, nhà nhiếp ảnh người Pháp đưa vào ống kính máy ảnh. Có thể kể đến tên tuổi của các vị “tiền bối” này như Ch. Lemire, André Sallet, Parmentier, Jacques Dournes... Người chụp nhiều ảnh tháp Chàm ở Bình Ðịnh là ngài Công sứ Pháp Ch. Lemire. Năm 1881 Ch. Lemire được bổ nhiệm làm công sứ Pháp (résident) tại Qui Nhơn, sau đó tại Touranre (Ðà Nẵng) và Faifo (Hội An). Trong lúc làm công sứ ở Qui Nhơn, ông chụp khá nhiều bức ảnh về kiến trúc Champa ở Bình Ðịnh như tháp Bánh Ít, Tháp Ðôi, tháp Dương Long (tháp Ngà), tháp Cánh Tiên, tháp Bình Lâm, tháp Phú Thiện, tượng voi đá thành Ðồ Bàn... Tháp Bánh Ít có các tên gọi khác là Tri Thiện, Thị Thiện, Thiện Mẫu, Bà Gi hay Thổ Sơn Cổ Tháp. Người Pháp đặt tên là Tour D’Argent (Tháp Bạc). Cùng với Tháp Ðôi, tháp Bánh Ít do Ch. Lemire chụp vào năm 1886, với nhiều góc độ khác nhau, được xem là những bức ảnh xưa nhất chụp về kiến trúc Champa tại Miền Trung Việt Nam. Những bức ảnh của ông đã được in ấn, xuất bản thành sách và làm bưu ảnh, lưu trữ ở nhiều bảo tàng, thư viện tại nước Pháp.
Tháp Bánh Ít qua ống kính của Lemire chụp năm 1898, đã xử lý chỉnh màu bằng AI
Nếu đem từng kiến trúc ra để so sánh thì từng ngôi tháp của Bánh Ít không phải là lớn, nhưng tháp Bánh Ít không phải chỉ từng ngôi tháp mà còn là các lớp kiến trúc, là cả quả đồi tự nhiên cao 75 mét, vì thế tuy từng kiến trúc không lớn lắm nhưng tổng thể kiến trúc Bánh Ít khá đồ sộ và hùng vĩ.
Ngôi tháp chính có vẻ đường bệ và hoành tráng của các kiến trúc: các cột ốp, các đường gồ nhô ra dọc các mặt tường, các của vòm và của giả hình mũi lao nhọn đồ sộ, có những nét thanh tú của đường nét, những nét hoa là trên các diềm mái, những cảnh ca múa trên các mặt vòm các cửa giả làm cả khối kiến trúc như đang tiếp xúc với người xem.
Sang ngôi tháp mái cong hình yên ngựa ở phía nam tháp chính, gồm những hình người, hình thú, hình chim ở dưới chân tháp đang ưỡn người, khuỳnh chân, dùng hai tay như nâng bổng cả tòa tháp lên, mái tháp cong hình yên ngựa như xoè cánh bay, trên mặt tường của kiến trúc, các nghệ sĩ Chăm xưa đã tô điểm bằng những băng, những ô hình hoa lá.
Xuống tầng kiến trúc phía dưới, tháp cổng có hình dáng và cấu trúc giống như tháp chính, nhưng nhỏ hơn, ít các chi tiết trang trí hơn, còn ngôi tháp đông - nam có những hình quả bầu lọ trên các tầng với các khối cong nhịp nhàng đã che khuất và làm mềm đi những đường nét và hình khối kỷ hà cứng cỏi, khô khan và nhờ vậy tòa kiến trúc dịu hơn, có nhịp điệu hơn.
Mặc dù mỗi kiến trúc ở Bánh Ít có một dáng vẻ riêng, nhưng tất cả chúng đều có những nét chung, đặc trung cho cả quần thể, đó là sự thắng thế của tính hoành tráng và ngôn ngữ của khối lớn.
Tháp Đôi qua ống kính của René Tétart,chụp năm 1919
Tháp Ðôi còn được gọi là tháp Hưng Thạnh, hiện tọa lạc trên đường Trần Hưng Ðạo, phường Ðống Ða, thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Ðịnh. Ðây là cụm tháp được nhiều nhà khảo cổ, nhà nghiên cứu, nhà nhiếp ảnh ghi chép lại với nhiều góc độ, thời điểm khác nhau. Ðiều đáng nói là trong khi tàng di sản ảnh, có đến hàng chục bức ảnh của nhiều tác giả có tên và không tên chụp về Tháp Ðôi. Người chụp nhiều ảnh Tháp Ðôi là André Sallet. Ông đảm nhiệm chức vụ thanh tra cho chính quyền thuộc địa nên có điều kiện thăm viếng nhiều nơi, ghi lại những thắng cảnh, di tích và đời sống sinh hoạt của người An Nam cuối thế kỷ XIX. Ông để lại rất nhiều hình trên kính (plaques de verre) tại Hội Ðịa lý Paris (Société de Géographie de Paris). Trong năm 1896 André Sallet đã chụp bộ ảnh về Tháp Ðôi khá hoàn hảo với độ nét khá cao, thấy rõ các chi tiết kiến trúc, mảng trang trí hoa văn trên toàn bộ ngôi tháp. Ðặc biệt, nhà nhiếp ảnh này đã ghi lại nhiều góc độ, phương hướng của ngôi tháp, vừa đặt tả cận cảnh vừa mở rộng không gian để ngắm ngôi tháp từ xa, lột tả nét đẹp toàn diện của ngôi tháp. Ông cẩn thận đặt chân máy ở nhiều góc khác nhau: Thứ tự góc nhìn từ hướng phía Bắc, hướng phía Ðông - Bắc ở góc nhìn cận cảnh, hướng phía Nam và Ðông - Nam. Tháp Ðôi qua ống kính của Paule Le Scour, chụp trong khoảng thời gian thập niên 30- 40 của thế kỷ trước có sự hiện diện của con người Bình Ðịnh. Ðó là bức ảnh chụp hai người nông dân đội nón lá, gồng gánh đứng trước ngôi tháp. Họ gánh đôi giỏ tre trên vai, vật dụng của nhà nông. Cho thấy, xung quanh sát kề bên ngôi tháp là cánh đồng trồng khoai lúa, nhà cửa thưa vắng.
.png "Sex :vozvn (20):"){kind=icon}
