“Kẻ gian không dùng súng hay dao, mà dùng tâm lý để khiến nạn nhân tự mở két”, Thượng tá Đào Trung Hiếu cảnh báo về thủ đoạn lừa đảo mới, khi nạn nhân bị thao túng tâm lý như bị “bắt cóc tinh thần”.
Vừa qua, trên địa bàn TPHCM xảy ra một số vụ kẻ gian giả danh công an, gọi điện cho người dân, đe dọa có liên quan đến một vụ án ma túy, yêu cầu nạn nhân tuyệt đối giữ bí mật và làm theo hướng dẫn để “giải quyết vụ việc”.
Nhóm lừa đảo yêu cầu nạn nhân đến khách sạn thuê phòng để ẩn náu, không nghe bất kỳ cuộc gọi nào ngoài các cuộc gọi của nhóm này. Lợi dụng trạng thái hoảng loạn, các đối tượng yêu cầu nạn nhân chuyển toàn bộ số tiền đang có vào tài khoản do chúng chỉ định để chiếm đoạt.
Với thủ đoạn trên, ngày 24/6, một nam sinh (SN 2006, ngụ quận 3) bị nhóm lừa đảo yêu cầu chuyển 600 triệu đồng. Tuy nhiên, khi chuyển được 51 triệu đồng, nạn nhân đã được công an giải cứu lúc đang tự giam mình trong khách sạn trên đường Hoàng Sa, quận Phú Nhuận.
Ngày 11/5, nam sinh tên M.Đ.C.T. (SN 2007, ngụ quận 4) cũng bị nhóm lừa đảo “bắt cóc online” và chiếm đoạt 200 triệu đồng trước khi được cảnh sát giải cứu tại một khách sạn ở quận 7. Trước tình trạng trên, các chuyên gia tâm lý tội phạm đã có những chia sẻ về vụ việc.
Thủ thuật tâm lý
Trao đổi với phóng viên Dân trí, Thượng tá Đào Trung Hiếu (Tiến sĩ Tội phạm học) cho biết, các vụ việc nói trên là một biến thể tinh vi của hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản qua mạng. Đối tượng không chỉ mạo danh cơ quan chức năng mà còn dùng thủ thuật tâm lý để kiểm soát hành vi nạn nhân, như một dạng “bắt cóc tinh thần” - hay còn gọi là “bắt cóc online”.
Thượng tá Đào Trung Hiếu, Tiến sĩ Tội phạm học (Ảnh: Nhân vật cung cấp).
Có thể thấy, tội phạm sử dụng một chuỗi kỹ thuật tác động tâm lý tiêu cực có chủ đích nhằm gây sốc và gieo rắc sợ hãi. Ngay từ đầu, chúng đưa ra thông tin giả như “liên quan đến đường dây ma túy”, “có lệnh bắt”, “phải giữ bí mật tuyệt đối”… nhằm khiến nạn nhân hoang mang, mất bình tĩnh, không còn khả năng phản biện.
Nhóm tội phạm cô lập nạn nhân khỏi thế giới bên ngoài bằng cách yêu cầu nạn nhân vào khách sạn, tắt điện thoại hoặc không nghe bất kỳ cuộc gọi nào khác, nhằm cắt đứt mọi kênh kiểm chứng thông tin từ người thân hoặc cơ quan chức năng. Đây là bước “cách ly thông tin” - rất điển hình trong kỹ thuật tẩy não tạm thời.
Sau đó, nhóm tội phạm tạo áp lực thời gian - buộc ra quyết định nhanh. Chúng liên tục yêu cầu “giải quyết ngay”, “nếu không sẽ bị bắt”, khiến nạn nhân rơi vào trạng thái phải ra quyết định theo cảm xúc, thay vì lý trí.
Tiếp đến, kẻ gian dẫn dụ và điều khiển tài chính. Khi nạn nhân đã tin và hoảng loạn, chúng ra lệnh chuyển tiền vào tài khoản do chúng chỉ định, dưới danh nghĩa phục vụ điều tra. Lúc này, nạn nhân hành xử như “con tin vô hình”, bị điều khiển từ xa.
Theo Thượng tá Đào Trung Hiếu, đây là dạng lừa đảo kết hợp giữa công nghệ, tâm lý học và kỹ thuật thao túng hành vi con người (social engineering) cực kỳ nguy hiểm. Chỉ sau vài phút, một người bình thường có thể mất hết khả năng nhận thức đúng - sai.
Nguyên tắc đối phó
Thượng tá Đào Trung Hiếu khuyến cáo, trước tiên, người dân cần hiểu rõ, công an không làm việc qua điện thoại, không bao giờ yêu cầu người dân chuyển tiền vào tài khoản cá nhân để phục vụ điều tra. Bất kỳ kẻ nào đưa ra yêu cầu như vậy đều là lừa đảo.Để tránh trở thành nạn nhân, người dân cần ghi nhớ và thực hiện các nguyên tắc sau.
Giữ vững tâm lý - không hoảng loạn: Khi nhận cuộc gọi lạ thông báo “bị truy tố”, “có lệnh bắt”… mọi người cần bình tĩnh. Kẻ gian muốn bạn sợ hãi để dễ điều khiển vì càng sợ, càng dễ mắc bẫy.
Thượng tá Đào Trung Hiếu hướng dẫn người dân cần tắt máy ngay nếu nhận cuộc gọi có dấu hiệu lừa đảo (Ảnh minh họa).
Người dân tuyệt đối không cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng, mã OTP qua điện thoại; không chuyển tiền cho bất kỳ ai chỉ dựa vào lời nói qua điện thoại, kể cả khi người đó mạo danh công an, tòa án hay ngân hàng.
Kiểm chứng thông tin: Mọi người có thể gọi điện thoại đến tổng đài chính thức của Bộ Công an (113), công an địa phương, hoặc hỏi người thân quen làm trong ngành để kiểm tra.
Bên cạnh đó, người dân cần tắt cuộc gọi điện thoại ngay nếu nghi ngờ lừa đảo và báo vụ việc cho cơ quan công an gần nhất. Mọi người cũng có thể tố giác qua cổng thông tin: bocongan.gov.vn/togiactoipham.
Đồng thời, người dân cần cài đặt phần mềm chống lừa đảo, chặn cuộc gọi rác trên điện thoại thông minh. Hiện có nhiều ứng dụng hỗ trợ nhận diện cuộc gọi mạo danh.
“Tóm lại, người dân cần cảnh giác, nâng cao kiến thức về các thủ đoạn lừa đảo qua mạng, luôn tỉnh táo và kiểm chứng thông tin từ các kênh chính thống. Nhớ rằng, kẻ gian không dùng súng hay dao, mà dùng tâm lý để khiến chúng ta tự mở két”, Thượng tá Đào Trung Hiếu nhấn mạnh.
