Thuế thu nhập cá nhân đang khiến dân... 'ngộp thở'

Thu nhập ngày một giảm vì kinh tế khó khăn nhưng thuế thu nhập cá nhân không giảm, thậm chí tăng lên. Mức giảm trừ đã quá lạc hậu so với vật giá nhưng mãi không đổi khiến nhiều người dân đang nghèo đi vì thuế.​

Người dân và đại diện doanh nghiệp làm thủ tục về thuế tại Cục Thuế TP.HCM ngày 11-4 - Ảnh: T.T.D.

Sau nhiều năm mòn mỏi chờ đợi, người làm công ăn lương lại một lần nữa hy vọng rồi thất vọng khi đại diện Bộ Tài chính cho biết chưa đề xuất điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh vì biến động chỉ số giá chưa đến 20%.

Thu nhập ngày càng giảm, thuế lại tăng​

Vừa quyết toán thuế năm 2023 xong, chị L.T.D. (Hà Đông, Hà Nội) cho biết thu nhập của chị mấy năm qua sụt giảm đáng kể, mỗi năm giảm 5-10%. Còn so với năm 2019 - trước khi xảy ra dịch COVID-19, tổng thu nhập năm 2023 giảm 25%.

Tuy nhiên, điều mà chị L.T.D. băn khoăn là thu nhập giảm nhưng số thuế phải nộp lại tăng. Như năm 2022, dù tổng thu nhập thấp hơn năm 2021 nhưng tiền thuế thu nhập cá nhân (TNCN) phải nộp lại cao hơn. Lý do là chị có khoản thu nhập vãng lai đã được khấu trừ thuế 10% rồi.

Trong khi thu nhập giảm thì các khoản chi như học hành của hai con, sinh hoạt trong gia đình đều tăng lên.

Ví dụ như học phí đại học hệ chính quy trường công lập đã 4,2 triệu đồng/tháng rồi, nên mức giảm trừ cho người phụ thuộc chỉ 4,4 triệu đồng/tháng là quá thấp, không đủ chi tiêu cho những nhu cầu tối thiểu ăn ở, đi lại, học hành.

Tại TP.HCM, nhiều người cũng cảm thấy "ngộp thở" với mức thu nhập hiện nay trong khi lại phải gánh thêm thuế.

Chị Hân (quận Bình Tân) nhẩm tính với mức thu nhập hơn 20 triệu đồng/tháng, có hai con, hằng tháng chị phải hết sức tiết kiệm mới đủ trang trải tiền thuê nhà, tiền học chính khóa, học thêm tiếng Anh, tiền ăn... cho cả gia đình vì chi phí sinh hoạt ngày càng đắt đỏ.

"Đương nhiên tôi không có dư với mức lương hơn 20 triệu đồng/tháng, nhưng sau khi giảm trừ cho bản thân và hai con tôi vẫn phải đóng thuế TNCN. Như vậy là quá bất hợp lý", chị Hân bức xúc.

Trong khi đời sống người dân khó khăn thì ở một góc nhìn khác, số thu thuế TNCN lại khiến nhiều người bất ngờ.

Theo công bố của Bộ Tài chính, số thu thuế TNCN trong quý 1 năm nay đạt mức 53.155 tỉ đồng, bằng 33,4% so với dự toán.

Đáng chú ý, số thu từ thuế TNCN cao gấp 3,3 lần so với thu từ dầu thô; cao gần bằng khoản thu từ khu vực doanh nghiệp nhà nước; thu cân đối từ hoạt động xuất nhập khẩu.

Theo các chuyên gia, nhìn số thu thuế TNCN trong những năm gần đây có thể thấy có đóng góp rất lớn từ những người làm công ăn lương.

Thị trường bất động sản đóng băng khiến cho nguồn thu thuế TNCN từ chuyển nhượng bất động sản giảm nhưng tổng số thu từ thuế TNCN vẫn quý sau cao hơn quý trước, năm sau cao hơn năm trước cho thấy người làm công ăn lương đang... "gắng gượng đến kiệt sức".


Đề xuất mức giảm trừ gia cảnh trong tính thuế thu nhập cá nhân để hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho đời sống của người dân. Trong ảnh: người dân mua thực phẩm tại chợ Ngọc Hà (Hà Nội) sáng 11-4 - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

Cần nhìn vào đời sống người dân​

Tại phiên họp báo do Bộ Tài chính tổ chức mới đây, trả lời Tuổi Trẻ về lý do chưa điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh, ông Trương Bá Tuấn - phó cục trưởng Cục Quản lý, giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính) - giải thích Luật Thuế TNCN quy định: khi chỉ số giá tiêu dùng biến động trên 20% so với thời điểm luật có hiệu lực thi hành hoặc thời điểm điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh gần nhất thì Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh.

Qua theo dõi chỉ số giá tiêu dùng từ năm 2020 đến nay, mức giảm trừ chưa biến động đến mức 20%. Thời gian tới Bộ Tài chính tiếp tục theo dõi diễn biến của chỉ số này để chủ động đề xuất theo quy định.

Bên cạnh đó, liên quan đến việc sửa đổi tổng thể Luật Thuế TNCN, ông Tuấn thông tin lộ trình là năm 2025 như Bộ Tài chính đã báo cáo Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội. "Khi sửa đổi luật này, chúng tôi sẽ sửa tổng thể các nội dung gồm thu nhập chịu thuế, thu nhập tính thuế, giảm trừ gia cảnh...", ông Tuấn cho hay.

Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Tú, chuyên gia về thuế, cho biết từ năm 2020 đến nay, do tác động của dịch COVID-19, thu nhập của người làm công ăn lương, nhất là những người nộp thuế, bị giảm sút. Nên việc nâng mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế cá nhân là rất cần thiết.

Tại nghị quyết ban hành vào tháng 6-2023, Quốc hội cũng nhấn mạnh nghiên cứu phương án điều chỉnh tăng mức giảm trừ gia cảnh.

Trong nghị quyết phiên họp thường kỳ tháng 1 vừa qua, Chính phủ giao Bộ Tài chính nghiên cứu, đề xuất Chính phủ điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh trong tính thuế TNCN để hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho đời sống của người dân.

"Nên càng sớm càng tốt, Bộ Tài chính nên trình phương án nâng mức giảm trừ gia cảnh lên Chính phủ để Chính phủ trình Quốc hội vào kỳ họp Quốc hội vào tháng 5 này. Không nên để người nộp thuế chờ đợi thêm nữa" - ông Tú nhấn mạnh.

Ông Tú cũng góp ý mức giảm trừ gia cảnh được đề xuất nên tính toán cho phù hợp cho ba năm tới trong khi chờ đợi sửa toàn diện Luật Thuế TNCN.

Theo đó, mức cụ thể do Bộ Tài chính đánh giá đầy đủ trong bối cảnh giá cả các khoản học hành, đi lại, ăn, ở, mặc tăng cao. Mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế nên tăng 16-17 triệu đồng/tháng, và mức giảm trừ cho người phụ thuộc bằng 50%, tương ứng khoảng 8 triệu đồng/tháng.


Nguồn: Bộ Tài chính - Dữ liệu: LÊ THANH, ÁNH HỒNG - Đồ họa: TUẤN ANH

Có phải lo sụt giảm nguồn thu?​

Bà Vũ Thu Hà - phó tổng giám đốc Dịch vụ tư vấn thuế, Deloitte Việt Nam - cho rằng việc xem xét điều chỉnh và cập nhật mức giảm trừ gia cảnh hiện nay là cần thiết.

Về giải pháp ngắn hạn, việc rà soát và điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh nên được tiến hành hằng năm hoặc chu kỳ 2 năm/lần, để kịp thời phản ánh những biến động về môi trường kinh tế, xã hội có ảnh hưởng trực tiếp đến người nộp thuế, thay vì chỉ điều chỉnh khi CPI biến động vượt 20%.

"Mặc dù CPI vẫn là tiêu chí đóng vai trò quan trọng giúp điều hướng, cần cân nhắc thêm những yếu tố khác để đảm bảo tính toàn diện và khách quan, ví dụ như các yếu tố về mức tăng trưởng kinh tế, GDP bình quân đầu người, mức thu nhập đầu người bình quân, chi tiêu hộ gia đình, tỉ lệ lạm phát dự kiến hằng năm", bà Hà nói.

Chuyên gia Nguyễn Thái Sơn thắc mắc vì sao qua mấy năm dịch và qua bao nhiêu phản ảnh của người nộp thuế, các chuyên gia mà Bộ Tài chính vẫn kiên quyết giữ lại mức giảm trừ gia cảnh mà chính lãnh đạo Bộ Tài chính cũng thấy là không còn phù hợp này.

Chưa kể vừa qua Chính phủ giao Bộ Tài chính nghiên cứu, đề xuất điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh trong tính thuế TNCN để hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho đời sống của người dân nhưng Bộ Tài chính lại lấy lý do biến động chỉ số giá chưa đến 20% để từ chối.

"Phải chăng Bộ Tài chính "không nhìn vào thực tế khó khăn hiện nay" của người dân? Hay sâu xa hơn là sợ sụt giảm nguồn thu?", ông Sơn đặt câu hỏi.

Cùng quan điểm này, nhiều chuyên gia cũng cho rằng Luật Thuế TNCN được xây dựng trên nguyên tắc công bằng và khả năng nộp thuế, không đánh vào những cá nhân có thu nhập thấp vừa đủ để nuôi sống bản thân và gia đình ở mức cần thiết.