Don Jong Un
Lồn phải lá han
Chặng đường dài hòa giải giữa Mỹ và Việt Nam đang khựng lại dưới thời Trump. Những người rà phá bom mìn Việt Nam tìm kiếm và phá hủy những tàn tích chết người của cuộc chiến tranh của Hoa Kỳ tại đây đã nghỉ Tết Nguyên đán khi họ nhận được tin một lệnh hành pháp của Tổng thống Donald Trump đã đình chỉ tài trợ cho công việc của họ.
.
Trong một tháng, họ treo những bộ quân phục màu kaki được khâu bằng các miếng vá cờ Hoa Kỳ, cất máy dò kim loại trong kho và chuyển các báo cáo về lựu đạn, bom chùm và súng cối cho chính quyền Việt Nam.
.
"Mọi người gọi cho chúng tôi hàng ngày", Trần Bình Phương, người chỉ huy hàng trăm nhân sự trong hoạt động rà phá bom mìn lớn nhất tại tỉnh Quảng Trị, miền Trung Việt Nam, nhớ lại — một nỗ lực hoàn toàn dựa vào nguồn tài trợ của Hoa Kỳ. "Họ hỏi tại sao, khi vùng đất này vẫn còn rất nhiều chất nổ tiếp tục phát nổ, tại sao lại dừng tài trợ".
.
Năm mươi năm sau khi Chiến tranh Việt Nam kết thúc, nhiều thập niên tiến bộ trong việc khắc phục hậu quả của cuộc xung đột, thúc đẩy hòa giải giữa Hoa Kỳ và cựu thù, và xây dựng mối quan hệ giữa những người lính còn sống sót, đang bị phá vỡ dưới thời Trump, theo các quan chức Hoa Kỳ hiện tại và trước đây, các nhà phân tích Việt Nam và các nhóm viện trợ độc lập.
.
Hai cơ quan Hoa Kỳ dẫn đầu hoạt động giao lưu với chính quyền ******** Việt Nam và người dân nước này — Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) và Viện Hòa bình Hoa Kỳ (USIP) — đã bị Trump giải thể.
.
Theo các cuộc phỏng vấn với hơn một chục quan chức và nhà thầu Hoa Kỳ, cùng hồ sơ chính phủ mà The Washington Post thu thập được, ít nhất 34 trong số 43 hợp đồng của USAID với Việt Nam đã bị hủy bỏ và khoảng 100 nhân viên của USAID đã bị sa thải. Các hoạt động chung về y tế, khí hậu và công nghệ đã bị hủy bỏ, và những nỗ lực giải quyết hậu quả của các hoạt động quân sự của Hoa Kỳ, từ việc dọn dẹp hóa chất độc hại đến việc tìm kiếm hài cốt của những người lính Việt Nam mất tích, đã rơi vào tình trạng không chắc chắn.
.
Triển lãm chung đầu tiên tại Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh ở Thành phố Sài Gòn nhằm kỷ niệm 30 năm bình thường hóa quan hệ giữa Hoa Kỳ và Việt Nam vào tháng 7 năm 1995 đã bị đình trệ vô thời hạn vì các viên chức USAID và USIP chịu trách nhiệm tổ chức triển lãm không còn được phép làm việc. Triển lãm ban đầu dự kiến khai mạc vào mùa hè năm nay trong một căn phòng hiện đang trưng bày chân dung các nạn nhân chất độc da cam, sẽ kể câu chuyện về sự hợp tác song phương trong việc khắc phục hậu quả của chiến tranh.
.
Các nhà phân tích và cố vấn chính phủ cho biết, điều cấp bách nhất đối với người Việt Nam là chiến dịch của Trump về thương mại tự do, gây ra mối đe dọa hiện hữu đối với mô hình tăng trưởng phụ thuộc vào xuất cảng mà Việt Nam đã áp dụng, một phần là để đáp lại sự dụ dỗ của Hoa Kỳ. Trước khi tuyên bố tạm dừng đàm phán, Trump đã đề xuất mức thuế 46% đối với Việt Nam — một trong những mức thuế cao nhất được áp dụng đối với bất kỳ quốc gia nào.
.
“Donald Trump đe dọa phá hoại — và tôi không dùng từ đó một cách tùy tiện — phá hoại 30 năm hợp tác với một đối tác quan trọng ở một trong những khu vực đầy thách thức nhất thế giới”, Patrick J. Leahy, một thượng nghị sĩ Dân chủ đã nghỉ hưu từ Vermont, cho biết. Leahy, 85 tuổi, ủng hộ hòa giải với Việt Nam và là thượng nghị sĩ cuối cùng phục vụ trong những năm 1970 khi ông nghỉ hưu vào năm 2023. “Đó là một sai lầm to lớn”, Leahy nói thêm. “Và có lẽ quốc gia duy nhất thực sự có thể vui mừng về điều này là Trung Quốc”.
.
Chuck Searcy, một cựu chiến binh Chiến tranh Việt Nam, người đứng đầu một tổ chức nhân đạo ở Quảng Trị, cho biết ông đã lo lắng trong một thời gian rằng mệnh lệnh đạo đức đối với Hoa Kỳ trong việc giải quyết di sản của mình ở Việt Nam sẽ phai nhạt khi những cựu chiến binh có ký ức sống động về cuộc chiến qua đời. Nhưng ông không ngờ điều đó lại xảy ra sớm như vậy và cùng một lúc.
.
Searcy, 80 tuổi, cho biết, cho dù Hoa Kỳ có tiếp tục tham gia hay không, người Việt Nam vẫn phải tiếp tục sống chung với những tác động của chiến dịch kéo dài hai thập niên của Hoa Kỳ trên đất nước họ. "Họ không có lựa chọn nào khác". Trong một tuyên bố, một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao cho biết Hoa Kỳ "cam kết kết thân sâu sắc hơn và mở rộng hơn nữa mối quan hệ" với Việt Nam.
.
Trong một tháng, họ treo những bộ quân phục màu kaki được khâu bằng các miếng vá cờ Hoa Kỳ, cất máy dò kim loại trong kho và chuyển các báo cáo về lựu đạn, bom chùm và súng cối cho chính quyền Việt Nam.
.
"Mọi người gọi cho chúng tôi hàng ngày", Trần Bình Phương, người chỉ huy hàng trăm nhân sự trong hoạt động rà phá bom mìn lớn nhất tại tỉnh Quảng Trị, miền Trung Việt Nam, nhớ lại — một nỗ lực hoàn toàn dựa vào nguồn tài trợ của Hoa Kỳ. "Họ hỏi tại sao, khi vùng đất này vẫn còn rất nhiều chất nổ tiếp tục phát nổ, tại sao lại dừng tài trợ".
.
Năm mươi năm sau khi Chiến tranh Việt Nam kết thúc, nhiều thập niên tiến bộ trong việc khắc phục hậu quả của cuộc xung đột, thúc đẩy hòa giải giữa Hoa Kỳ và cựu thù, và xây dựng mối quan hệ giữa những người lính còn sống sót, đang bị phá vỡ dưới thời Trump, theo các quan chức Hoa Kỳ hiện tại và trước đây, các nhà phân tích Việt Nam và các nhóm viện trợ độc lập.
.
Hai cơ quan Hoa Kỳ dẫn đầu hoạt động giao lưu với chính quyền ******** Việt Nam và người dân nước này — Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) và Viện Hòa bình Hoa Kỳ (USIP) — đã bị Trump giải thể.
.
Theo các cuộc phỏng vấn với hơn một chục quan chức và nhà thầu Hoa Kỳ, cùng hồ sơ chính phủ mà The Washington Post thu thập được, ít nhất 34 trong số 43 hợp đồng của USAID với Việt Nam đã bị hủy bỏ và khoảng 100 nhân viên của USAID đã bị sa thải. Các hoạt động chung về y tế, khí hậu và công nghệ đã bị hủy bỏ, và những nỗ lực giải quyết hậu quả của các hoạt động quân sự của Hoa Kỳ, từ việc dọn dẹp hóa chất độc hại đến việc tìm kiếm hài cốt của những người lính Việt Nam mất tích, đã rơi vào tình trạng không chắc chắn.
.
Triển lãm chung đầu tiên tại Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh ở Thành phố Sài Gòn nhằm kỷ niệm 30 năm bình thường hóa quan hệ giữa Hoa Kỳ và Việt Nam vào tháng 7 năm 1995 đã bị đình trệ vô thời hạn vì các viên chức USAID và USIP chịu trách nhiệm tổ chức triển lãm không còn được phép làm việc. Triển lãm ban đầu dự kiến khai mạc vào mùa hè năm nay trong một căn phòng hiện đang trưng bày chân dung các nạn nhân chất độc da cam, sẽ kể câu chuyện về sự hợp tác song phương trong việc khắc phục hậu quả của chiến tranh.
.
Các nhà phân tích và cố vấn chính phủ cho biết, điều cấp bách nhất đối với người Việt Nam là chiến dịch của Trump về thương mại tự do, gây ra mối đe dọa hiện hữu đối với mô hình tăng trưởng phụ thuộc vào xuất cảng mà Việt Nam đã áp dụng, một phần là để đáp lại sự dụ dỗ của Hoa Kỳ. Trước khi tuyên bố tạm dừng đàm phán, Trump đã đề xuất mức thuế 46% đối với Việt Nam — một trong những mức thuế cao nhất được áp dụng đối với bất kỳ quốc gia nào.
.
“Donald Trump đe dọa phá hoại — và tôi không dùng từ đó một cách tùy tiện — phá hoại 30 năm hợp tác với một đối tác quan trọng ở một trong những khu vực đầy thách thức nhất thế giới”, Patrick J. Leahy, một thượng nghị sĩ Dân chủ đã nghỉ hưu từ Vermont, cho biết. Leahy, 85 tuổi, ủng hộ hòa giải với Việt Nam và là thượng nghị sĩ cuối cùng phục vụ trong những năm 1970 khi ông nghỉ hưu vào năm 2023. “Đó là một sai lầm to lớn”, Leahy nói thêm. “Và có lẽ quốc gia duy nhất thực sự có thể vui mừng về điều này là Trung Quốc”.
.
Chuck Searcy, một cựu chiến binh Chiến tranh Việt Nam, người đứng đầu một tổ chức nhân đạo ở Quảng Trị, cho biết ông đã lo lắng trong một thời gian rằng mệnh lệnh đạo đức đối với Hoa Kỳ trong việc giải quyết di sản của mình ở Việt Nam sẽ phai nhạt khi những cựu chiến binh có ký ức sống động về cuộc chiến qua đời. Nhưng ông không ngờ điều đó lại xảy ra sớm như vậy và cùng một lúc.
.
Searcy, 80 tuổi, cho biết, cho dù Hoa Kỳ có tiếp tục tham gia hay không, người Việt Nam vẫn phải tiếp tục sống chung với những tác động của chiến dịch kéo dài hai thập niên của Hoa Kỳ trên đất nước họ. "Họ không có lựa chọn nào khác". Trong một tuyên bố, một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao cho biết Hoa Kỳ "cam kết kết thân sâu sắc hơn và mở rộng hơn nữa mối quan hệ" với Việt Nam.
