Photo sổ đỏ: làm sạch hay làm phiền?
Bà hàng xóm cạnh nhà bố mẹ tôi lập cập đi lên xã, rồi thất thểu trở về. Cán bộ nói: chờ đấy đã, trường hợp nhà bà chúng tôi phải hỏi trên rồi trả lời sau.
Về nhà, bà lo quá mà mặt nặng mày nhẹ với con trai. Cả làng người ta xếp hàng photo sổ đỏ, sổ của bà đang cắm ở ngân hàng để vay tiền cho con trai làm ăn. Trong tay bà không còn bản photo dự phòng nào.
Anh con trai kể lại câu chuyện và hỏi tôi: "Ủy ban xã thông báo nộp bản photo sổ đỏ với căn cước. Như thế có đúng luật không?".
Tôi đọc kỹ thông báo anh gửi. Thời hạn nộp bản photo là 10 ngày. Không thấy dòng nào về biên nhận. Không có mã tra cứu. Không nói giấy tờ sẽ giữ trong bao lâu, ai được xem, khi nào thì hủy. Thông báo nhấn mạnh nếu chủ sử dụng đất không nộp thì "phải tự chịu trách nhiệm nếu có ảnh hưởng đến quyền và lợi ích sau này".
Câu chữ như thế bảo sao người mẹ hơn 70 tuổi của anh không cảm thấy bất an.
Những người khác, có đủ giấy tờ trong tay, thì không khỏi băn khoăn, nghi ngại. Không thể không nộp, nhưng nộp xong lại thấp thỏm lo lộ thông tin về tài sản cá nhân. Bản photo sổ đỏ đâu chỉ là tờ giấy. Trên đó có họ tên, địa chỉ, số thửa, số vào sổ. Chỉ cần trôi qua một nhóm chat cá nhân, tờ giấy này cũng có thể gây rắc rối, không to thì nhỏ.
Nhìn nhận một cách khách quan thì đợt thu thập này của cơ quan quản lý không phải vô cớ. Dữ liệu đất đai ở Việt Nam được tạo lập qua nhiều thời kỳ. Biểu mẫu thay đổi. Hồ sơ cũ có chỗ lệch. Ngoài đời lại có vô số giao dịch viết tay hoặc chuyển mục đích không rõ ràng. Cơ quan hành chính không thể ngồi phòng máy mà tự khớp hết được. Đây là bước cần thiết để Nhà nước và người dân cùng hoàn thiện kho dữ liệu đất đai, phục vụ dịch vụ công trực tuyến và thủ tục hành chính gọn hơn. Tôi đồng ý việc này cần thực hiện. Nhưng cách mời người dân phải đàng hoàng. Mời khác ép, và hỗ trợ khác làm phiền.
Khúc mắc khác nằm ở chỗ: dữ liệu điện tử đã được coi là bản chính trong hệ thống và phải được quét, lưu ngay khi cấp sổ. Cơ quan nhà nước có nghĩa vụ khai thác dữ liệu sẵn có, không bắt dân nộp lại. Nếu hồ sơ cũ chưa số hóa thì văn phòng đăng ký đất đai có trách nhiệm tự quét từ bản gốc, ký số và trả sổ ngay.
Bên cạnh dữ liệu về đất đai, dữ liệu cá nhân cũng không phải chuyện nhỏ. Nghị định 13/2023/NĐ-CP và Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 2025 yêu cầu tuân thủ nghĩa vụ bảo vệ dữ liệu cá nhân, trong đó có dữ liệu về đất đai. Thu thập thông tin là một chuyện. Thu thập đúng cách, đúng luật lại là chuyện khác. Bắt dân nộp xong rồi "để đấy", không biên nhận, không mã tra cứu, không lịch hủy là hoạt động đầy rủi ro nếu hàng triệu thông tin về đất đai của mỗi người bị mua bán như hàng hóa trên mạng.