Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
Liên quan đến vụ xây nhầm nhà trên đất do người khác đứng tên sổ đỏ ở Hải Phòng gây xôn xao dư luận, nhiều người đặt câu hỏi, người vi phạm sẽ bị xử lý thế nào và chủ sử dụng đất hợp pháp được bảo vệ quyền lợi ra sao?
Vụ việc xây nhầm nhà trên đất do người khác đứng tên sổ đỏ ở phường Thiên Hương (TP Hải Phòng) đang gây nhiều bức xúc trong dư luận.Theo đó, tháng 9/2024, ông Nguyễn Đăng Ca và bà Trần Thị Kim Loan mua mảnh đất có sang tên sổ đỏ từ gia đình ông Nguyễn Trí Hậu, diện tích 60m2, thuộc thôn 7, xã Kiền Bái, huyện Thủy Nguyên (cũ), nay thuộc phường Thiên Hương, TP Hải Phòng.
Tuy nhiên, ngày 12/11/2024, gia đình bà Loan đến kiểm tra đất thì thấy gia đình ông Đỗ Văn Hữu và vợ là bà Vũ Thị Tuyến đang xây dựng ngôi nhà 2 tầng trên đất của mình.
Gia đình bà Loan yêu cầu họ dừng việc xây dựng, trả lại đất nhưng bất thành nên đã làm đơn trình báo lên xã Kiền Bái.
Sau đó, UBND xã Kiền Bái đã làm việc với các bên. Tại buổi làm việc, vợ chồng ông Hữu, bà Tuyến cho biết việc xây dựng nhà trên đất sổ đỏ của bà Loan là do nhầm lẫn. Vị trí đất nhà ông Hữu mua cách đó 4 thửa.
Dù chính quyền đã nhiều lần yêu cầu dừng thi công, gia đình ông Hữu vẫn không chấp hành.
Ngày 11/8/2025, TAND khu vực I - Hải Phòng tuyên buộc ông Hữu phải tháo dỡ công trình, trả lại đất cho bà Loan. Dù đã thừa nhận sai, gia đình ông Đỗ Văn Hữu vẫn tiếp tục hoàn thiện ngôi nhà, dọn về ở, thậm chí còn đề nghị chủ đất bán lại mảnh đất và gửi đơn kháng cáo bản án sơ thẩm.
Điều này khiến không ít người băn khoăn: Trong trường hợp xây dựng trái phép như vậy, người vi phạm sẽ bị xử lý ra sao và chủ đất hợp pháp cần làm gì để bảo vệ quyền lợi?
Vợ chồng ông Hữu thừa nhận việc xây dựng nhà trên đất do bà Loan đứng tên là nhầm lẫn. Ảnh: Hoài Anh
Trước diễn biến này, luật sư Nguyễn Thanh Hải - Giám đốc Công ty Luật An Hoàng Gia (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) - nhìn nhận, việc gia đình ông Hữu – bà Tuyến xây dựng nhà trên phần đất đã có Giấy chứng nhận quyền sử dụng hợp pháp của bà Loan là hành vi xâm phạm nghiêm trọng quyền sử dụng đất của người khác.
Luật sư Hải cho biết, theo Điều 11 Luật Đất đai 2024, hành vi “lấn, chiếm đất, hủy hoại đất; sử dụng đất không đúng mục đích, không đúng thẩm quyền” bị nghiêm cấm. Trường hợp này, ngay cả khi ban đầu có thể nói là “nhầm lẫn”, thì sau khi chính quyền địa phương và tòa án đã yêu cầu dừng thi công, trả lại đất, nhưng đương sự vẫn cố tình hoàn thiện công trình và dọn vào ở thì không còn là nhầm lẫn. Đây là hành vi cố ý vi phạm pháp luật.
Theo luật sư, việc truy cứu trách nhiệm pháp lý trong trường hợp này là có thể bao gồm cả dân sự, hành chính và thậm chí là hình sự. Cụ thể, về dân sự: Căn cứ Điều 166 và Điều 584 Bộ luật Dân sự 2015, người tự ý sử dụng đất do bà Loan đứng tên buộc phải trả lại đất cho bà Loan, đồng thời có thể phải bồi thường thiệt hại phát sinh như việc chủ đất mất quyền sử dụng trong thời gian dài, chi phí tố tụng, chi phí ngăn chặn hành vi vi phạm.
Về hành chính: Hành vi chiếm đất và xây dựng trái phép có thể bị xử phạt theo Nghị định 91/2019/NĐ-CP và Nghị định 16/2022/NĐ-CP, với mức phạt từ vài chục triệu đồng, đồng thời buộc tháo dỡ công trình, khôi phục hiện trạng ban đầu.
Về hình sự: Nếu sau khi bản án có hiệu lực mà người vi phạm vẫn cố tình không thi hành, hành vi này có thể bị xử lý theo Điều 380 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) về “Tội không chấp hành án”, với khung hình phạt lên đến 3 năm tù giam.
Luật sư Hải cho biết, về hướng giải quyết: Sau khi có bản án sơ thẩm, các bên phải nghiêm túc chấp hành. Việc ông Hữu đề nghị mua lại đất chỉ có thể coi là thỏa thuận dân sự ngoài bản án và hoàn toàn phụ thuộc vào sự tự nguyện của bà Loan. Nếu bà Loan không đồng ý, việc đã xây dựng nhà không phải là căn cứ pháp lý để buộc bà phải bán đất.
"Tóm lại, người xây dựng nhà trên đất do người khác đứng tên sổ đỏ không chỉ phải tháo dỡ, trả lại đất, mà còn có thể bị xử phạt hành chính, bồi thường dân sự và thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu cố tình không chấp hành bản án. Đây là một bài học pháp lý rõ ràng: khi sử dụng đất phải kiểm tra kỹ hồ sơ, mốc giới, và đặc biệt là phải tuyệt đối tôn trọng các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật", luật sư Hải nói thêm.
Đồng quan điểm với luật sư Hải, luật sư Lê Văn Kiên - Trưởng Văn phòng luật sư Ánh sáng Công lý - cho biết: “Người có quyền sử dụng đất hợp pháp có quyền yêu cầu người xây dựng trái phép tháo dỡ công trình và hoàn trả hiện trạng ban đầu (theo Điều 166 Bộ luật Dân sự 2015).
Nếu người vi phạm không tự nguyện tháo dỡ, chủ đất có thể khởi kiện để yêu cầu cưỡng chế. Trong trường hợp này, nếu gia đình ông Hữu vẫn cố tình hoàn thiện và sinh sống, khi bản án có hiệu lực, bà Loan hoàn toàn có quyền yêu cầu cơ quan thi hành án cưỡng chế, buộc trả lại đất".
Theo luật sư Kiên, việc ông Hữu gửi đơn kháng cáo bản án sơ thẩm của tòa án, đó là quyền của đương sự, quyết định cuối cùng sẽ do TAND TP Hải Phòng xem xét và phán quyết, bản án khi có hiệu lực sẽ buộc các bên phải chấp hành.
