Hạt lúa, người ta gọi là cái khẳng định.
Nhưng khi hạt lúa mà được gieo, nó nảy mầm và đơm lên cây lúa, thì cái cây lúa ấy là cái phủ định của hạt lúa.
Cây lúa lại tiếp tục vận động, phát triển.
Đến một lúc nào đó, nó trổ bông; những cái bông lúa ấy lại là cái phủ định của phủ định.
Thông qua cái phủ định trung gian là cái phủ định, và so với cái phủ định lần một là cái khẳng định, thì cái hạt lúa lúc này, với cái hạt lúa đó, chính là phủ định của cái phủ định.
Nguồn :
1. Biện chứng duy vật trong triết học Mác - Lênin :
(1) “Hạt lúa, người ta gọi là cái khẳng định.”
Đây là trạng thái ban đầu – cái nền tảng đầu tiên, gọi là “cái khẳng định” (affirmation). Hạt lúa mang trong mình tiềm năng phát triển, là điểm khởi đầu của quá trình biến đổi. Cái “khẳng định” ở đây tượng trưng cho hiện thực đang tồn tại, là cái đang có. Nó chưa bị phủ định, nhưng ẩn chứa mầm mống của sự thay đổi.
(2) “Khi hạt lúa được gieo, nó nảy mầm và trở thành cây lúa thì cây lúa là cái phủ định của hạt lúa.”
Quá trình nảy mầm là sự phủ định lần thứ nhất (first negation). Hạt lúa không còn hình dạng cũ – nó bị phủ định. Nhưng không phải là phủ định hoàn toàn, vì chính từ hạt lúa mà cây lúa sinh ra. Cây lúa là kết quả tất yếu của sự phát triển nội tại trong hạt lúa.
Đây là “phủ định biện chứng” (dialectical negation) – tức là phủ định nhưng vẫn kế thừa. Cái mới ra đời không xóa sạch cái cũ, mà giữ lại tinh hoa của nó (như vật chất, gen, tiềm năng sinh học...).
Cây lúa là sự tiếp nối, kế thừa và vượt lên từ hạt lúa.
Cái mới xuất hiện bằng cách “phủ định” cái cũ, nhưng không đoạn tuyệt với nó.
(3) “Cây lúa tiếp tục vận động, phát triển. Đến một lúc nó trổ bông thì bông lúa là cái phủ định của phủ định.”
Khi cây lúa trổ bông và sinh hạt mới, đó là phủ định lần thứ hai (second negation).
Cây lúa (vốn là phủ định của hạt ban đầu) bị thay thế bởi bông lúa. Bông lúa lại tạo ra hạt lúa mới, giống với hạt lúa ban đầu nhưng ở trình độ cao hơn (chất lượng tốt hơn, số lượng nhiều hơn).
Đây là “phủ định của phủ định” (negation of negation): Quá trình vận động từ khẳng định → phủ định → phủ định của phủ định, thể hiện sự phát triển đi lên, không quay lại y nguyên ban đầu mà nâng cao hơn.
2. Theo tinh thần Duyên Khởi :
Hạt lúa có mặt là nhờ nhiều điều kiện: có cây mẹ trổ bông, có người gặt hái, có nắng, có mưa, có đất. Không có mấy thứ đó, hạt lúa chẳng thể tồn tại.
Khi hạt lúa được gieo xuống đất, gặp nước, gặp ánh nắng, nó nảy mầm. Lúc ấy, hạt lúa không còn như trước, nhưng cũng không mất hẳn. Nó chỉ đổi dạng – từ hạt khô thành mầm non.
Rồi mầm lớn dần thành cây, trổ bông, sinh ra những hạt mới. Những hạt mới ấy cũng chẳng phải “sao y” hạt ban đầu, mà do điều kiện khác – đất khác, mưa khác, nắng khác, người chăm khác – nên chúng cũng khác đi.
Cứ thế, cái này nương vào cái kia mà có, không có gì tự mình mà thành, cũng không có gì tồn tại mãi. Hạt, cây, bông, rồi lại hạt – tất cả chỉ là dòng thay đổi tiếp nối nhau, không có điểm bắt đầu tuyệt đối hay kết thúc tuyệt đối.
Hiểu vậy thì thấy đời cũng như hạt lúa thôi: không ai sinh ra, lớn lên, hay mất đi một mình cả. Mỗi việc, mỗi người, mỗi khoảnh khắc – đều do điều kiện hợp lại mà thành, và khi điều kiện đổi, mọi thứ cũng đổi theo.
Nhưng khi hạt lúa mà được gieo, nó nảy mầm và đơm lên cây lúa, thì cái cây lúa ấy là cái phủ định của hạt lúa.
Cây lúa lại tiếp tục vận động, phát triển.
Đến một lúc nào đó, nó trổ bông; những cái bông lúa ấy lại là cái phủ định của phủ định.
Thông qua cái phủ định trung gian là cái phủ định, và so với cái phủ định lần một là cái khẳng định, thì cái hạt lúa lúc này, với cái hạt lúa đó, chính là phủ định của cái phủ định.
Nguồn :
1. Biện chứng duy vật trong triết học Mác - Lênin :
(1) “Hạt lúa, người ta gọi là cái khẳng định.”
Đây là trạng thái ban đầu – cái nền tảng đầu tiên, gọi là “cái khẳng định” (affirmation). Hạt lúa mang trong mình tiềm năng phát triển, là điểm khởi đầu của quá trình biến đổi. Cái “khẳng định” ở đây tượng trưng cho hiện thực đang tồn tại, là cái đang có. Nó chưa bị phủ định, nhưng ẩn chứa mầm mống của sự thay đổi.
(2) “Khi hạt lúa được gieo, nó nảy mầm và trở thành cây lúa thì cây lúa là cái phủ định của hạt lúa.”
Quá trình nảy mầm là sự phủ định lần thứ nhất (first negation). Hạt lúa không còn hình dạng cũ – nó bị phủ định. Nhưng không phải là phủ định hoàn toàn, vì chính từ hạt lúa mà cây lúa sinh ra. Cây lúa là kết quả tất yếu của sự phát triển nội tại trong hạt lúa.
Đây là “phủ định biện chứng” (dialectical negation) – tức là phủ định nhưng vẫn kế thừa. Cái mới ra đời không xóa sạch cái cũ, mà giữ lại tinh hoa của nó (như vật chất, gen, tiềm năng sinh học...).
Cây lúa là sự tiếp nối, kế thừa và vượt lên từ hạt lúa.
Cái mới xuất hiện bằng cách “phủ định” cái cũ, nhưng không đoạn tuyệt với nó.
(3) “Cây lúa tiếp tục vận động, phát triển. Đến một lúc nó trổ bông thì bông lúa là cái phủ định của phủ định.”
Khi cây lúa trổ bông và sinh hạt mới, đó là phủ định lần thứ hai (second negation).
Cây lúa (vốn là phủ định của hạt ban đầu) bị thay thế bởi bông lúa. Bông lúa lại tạo ra hạt lúa mới, giống với hạt lúa ban đầu nhưng ở trình độ cao hơn (chất lượng tốt hơn, số lượng nhiều hơn).
Đây là “phủ định của phủ định” (negation of negation): Quá trình vận động từ khẳng định → phủ định → phủ định của phủ định, thể hiện sự phát triển đi lên, không quay lại y nguyên ban đầu mà nâng cao hơn.
2. Theo tinh thần Duyên Khởi :
Hạt lúa có mặt là nhờ nhiều điều kiện: có cây mẹ trổ bông, có người gặt hái, có nắng, có mưa, có đất. Không có mấy thứ đó, hạt lúa chẳng thể tồn tại.
Khi hạt lúa được gieo xuống đất, gặp nước, gặp ánh nắng, nó nảy mầm. Lúc ấy, hạt lúa không còn như trước, nhưng cũng không mất hẳn. Nó chỉ đổi dạng – từ hạt khô thành mầm non.
Rồi mầm lớn dần thành cây, trổ bông, sinh ra những hạt mới. Những hạt mới ấy cũng chẳng phải “sao y” hạt ban đầu, mà do điều kiện khác – đất khác, mưa khác, nắng khác, người chăm khác – nên chúng cũng khác đi.
Cứ thế, cái này nương vào cái kia mà có, không có gì tự mình mà thành, cũng không có gì tồn tại mãi. Hạt, cây, bông, rồi lại hạt – tất cả chỉ là dòng thay đổi tiếp nối nhau, không có điểm bắt đầu tuyệt đối hay kết thúc tuyệt đối.
Hiểu vậy thì thấy đời cũng như hạt lúa thôi: không ai sinh ra, lớn lên, hay mất đi một mình cả. Mỗi việc, mỗi người, mỗi khoảnh khắc – đều do điều kiện hợp lại mà thành, và khi điều kiện đổi, mọi thứ cũng đổi theo.
