Bằng chứng nhận tâm thần, bùa phép thoát án tù của quan chức đỉnh cao Việt Nam

Việc sử dụng giấy chứng nhận tâm thần để trốn tránh trách nhiệm hình sự ở Việt Nam là một vấn đề gây tranh cãi, với nhiều trường hợp bị cáo lạm dụng để thoát tội hoặc giảm nhẹ hình phạt. Các nguồn tin cho thấy một số quan chức và cá nhân đã lợi dụng lỗ hổng trong hệ thống giám định tâm thần để đạt được mục đích này, thường với sự tiếp tay từ những người có thẩm quyền trong ngành y tế hoặc pháp y.
Một số bằng chứng và ví dụ nổi bật:
Các vụ án điển hình:
- Vụ án tiêm máu nhiễm HIV ở Bà Rịa - Vũng Tàu (2017): Một nữ giám đốc bị cáo buộc chủ mưu thuê người tiêm máu nhiễm HIV vào con của tình địch đã thoát tội nhờ giấy chứng nhận tâm thần, trong khi hai đồng phạm bị kết án 11 và 13 năm tù. Điều này gây phẫn nộ trong dư luận vì sự bất công trong việc xử lý.
- Nguyễn Ngọc Bình (Ngọc “chập”): Người này có ba bản án về tội mua bán ma túy nhưng chưa từng phải thi hành án do sử dụng giấy chứng nhận tâm thần. Sau khi bị bắt, đối tượng được đưa đi điều trị bắt buộc, sau đó tiếp tục phạm tội.
- Vụ án tại Viện Pháp y Tâm thần Trung ương (2025): Công an Hà Nội triệt phá đường dây “chạy” kết luận giám định tâm thần, khởi tố 40 đối tượng, trong đó có 36 lãnh đạo và cán bộ của Viện, bao gồm Viện trưởng Trần Văn Trường và Phó Viện trưởng Lâm Văn Thành. Nguyễn Thị Mai Anh, một bệnh nhân điều trị bắt buộc, đã hối lộ để được cấp giấy chứng nhận tâm thần giả, giúp nhiều bị can khác trốn tránh xử lý hình sự.

Lỗ hổng trong giám định tâm thần:
- Theo các chuyên gia, hệ thống giám định tâm thần tại Việt Nam tồn tại nhiều lỗ hổng, như việc cấp giấy chứng nhận không đúng quy trình, thiếu cơ chế thẩm định lại kết quả, và sự phối hợp lỏng lẻo giữa các bộ ngành (Y tế, Công an, Lao động Thương binh & Xã hội).
- Luật sư Huỳnh Minh Vũ nhấn mạnh rằng, theo Điều 382 Bộ luật Hình sự 2015, người cố tình cung cấp kết luận giám định tâm thần sai sự thật có thể bị phạt tù từ 3 đến 7 năm và bị cấm hành nghề. Tuy nhiên, việc thực thi vẫn chưa đủ nghiêm minh.
- Một số trường hợp cho thấy các bị cáo chỉ “phát bệnh” tâm thần sau khi bị bắt, với hồ sơ bệnh án được lập vội vàng để chạy tội.

Hệ lụy và phản ứng xã hội: Các vụ việc này gây bức xúc trong dư luận, làm xói mòn niềm tin vào công lý và hệ thống tư pháp. Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa nhấn mạnh cần rà soát các vụ án nghiêm trọng, đặc biệt với những bị cáo không có tiền sử bệnh tâm thần trước khi phạm tội.
- Công an khẳng định sẽ xử lý nghiêm minh, không khoan nhượng đối với các hành vi làm giả hồ sơ tâm thần, với vụ án tại Viện Pháp y Tâm thần Trung ương là một ví dụ điển hình về nỗ lực triệt phá.

4. Quy định pháp luật liên quan:
- Theo Điều 21 và 49 Bộ luật Hình sự 2015, người mắc bệnh tâm thần làm mất khả năng nhận thức hoặc điều khiển hành vi không phải chịu trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, nếu bệnh phát sinh sau khi phạm tội, họ có thể bị điều trị bắt buộc, và sau khi khỏi bệnh, vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự.
- Việc lạm dụng giấy chứng nhận tâm thần để thoát tội thường liên quan đến hành vi đưa, nhận hối lộ hoặc lợi dụng chức vụ, quyền hạn, dẫn đến các cáo buộc hình sự nghiêm trọng.

Việc lạm dụng giấy chứng nhận tâm thần như “bùa hộ mệnh” để thoát án tù là một vấn đề nghiêm trọng, không chỉ liên quan đến các quan chức mà còn đến những cá nhân khác lợi dụng sơ hở trong hệ thống pháp luật và giám định y