Johnny Lê Nữu Vượng
Già làng
TALLINN, Estonia — Lần gần nhất Nga và Belarus tổ chức các cuộc tập trận quân sự chung quy mô lớn vào năm 2022, Moscow đã điều quân sang Ukraine chỉ vài ngày sau đó. Giờ đây, hai đồng minh thân cận này lại đang tiến hành các cuộc tập trận quân sự, làm gia tăng căng thẳng trong khu vực.
Cuộc tập trận, được gọi là "Zapad 2025" hay "Phương Tây 2025", diễn ra tại Belarus bắt đầu từ thứ Sáu và sẽ kéo dài đến ngày 16 tháng 9. Theo các báo cáo chính thức, quân đội của cả hai nước sẽ mô phỏng việc đẩy lùi một cuộc tấn công, bao gồm các cuộc không kích và phá hoại.
Mục đích là để thể hiện mối quan hệ chặt chẽ giữa Moscow và Minsk, cũng như sức mạnh quân sự của Nga trong bối cảnh cuộc chiến tranh kéo dài 3 năm rưỡi tại quốc gia láng giềng Ukraine.
Các cuộc tập trận quân sự đã gây ra lo ngại ở Kiev và các đồng minh phương Tây là Latvia, Lithuania và Ba Lan, những nước có biên giới với Belarus. Tổng thống Nga Vladimir Putin đã điều quân đội tiến vào Ukraine vào ngày 24 tháng 2 năm 2022, nhiều người trong số họ đã vượt biên giới từ Belarus.
Bộ Ngoại giao Ukraine cho biết cuộc tập trận năm nay "cản trở những nỗ lực hòa bình" của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump nhằm chấm dứt chiến tranh và "gây ra mối đe dọa trực tiếp không chỉ đối với Ukraine mà còn đối với Ba Lan, các quốc gia Baltic và toàn bộ châu Âu".
Hôm thứ Tư, căng thẳng trong khu vực đã leo thang hơn nữa sau khi Ba Lan cho biết nhiều máy bay không người lái của Nga đã xâm nhập lãnh thổ nước này và bị bắn hạ với sự hỗ trợ của các đồng minh NATO. Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk cho biết một số lượng đáng kể máy bay đến từ Belarus.
Quân đội Nga khẳng định họ không nhắm mục tiêu vào Ba Lan, và Belarus cho rằng máy bay không người lái đã đi chệch hướng - nhưng một số nhà lãnh đạo châu Âu cho rằng điều này dường như là cố ý.
Ban đầu, các quan chức quốc phòng Belarus cho biết khoảng 13.000 quân sẽ tham gia cuộc tập trận dự kiến diễn ra gần biên giới phía tây của nước này. Tuy nhiên, vào tháng 5, Bộ Quốc phòng Belarus cho biết số lượng sẽ bị cắt giảm gần một nửa, và các cuộc diễn tập chính sẽ diễn ra sâu hơn trong nước. Một số phần của cuộc tập trận cũng sẽ diễn ra bên trong nước Nga.
Tháng trước, Bộ trưởng Quốc phòng Viktor Khrenin cho biết phần lớn cuộc tập trận sẽ diễn ra xung quanh thành phố Barysaw, cách Minsk khoảng 74 km (46 dặm) về phía đông bắc, mặc dù một số "đơn vị nhỏ sẽ thực hiện các nhiệm vụ thực tế để đẩy lùi kẻ thù giả định" ở các khu vực gần biên giới với Ba Lan và Litva. Khrenin cho biết hai trong số năm công sự mới được dựng lên cho cuộc tập trận cũng nằm trong các khu vực đó.
Belarus cũng đã gửi lời mời chính thức tới tất cả các quốc gia thành viên của Tổ chức An ninh và Hợp tác Châu Âu và chín quốc gia có tùy viên quân sự NATO tại Minsk để giám sát cuộc tập trận.
Tổng thống độc tài Alexander Lukashenko gần đây đã bày tỏ thiện chí hàn gắn mối quan hệ với phương Tây, vốn đã căng thẳng nghiêm trọng trong nhiều năm qua do cuộc đàn áp tàn bạo của ông đối với những người bất đồng chính kiến và sự ủng hộ của ông đối với cuộc chiến của Nga tại Ukraine.
Năm qua đã chứng kiến việc trả tự do thường xuyên cho các tù nhân chính trị và những lời kêu gọi công khai về việc xích lại gần hơn với phương Tây. Tháng trước, Lukashenko đã có cuộc điện đàm với Trump, người đã gọi ông là "một vị Tổng thống rất được kính trọng" trong một bài đăng trên mạng xã hội. Điều này hoàn toàn trái ngược với các nhà lãnh đạo phương Tây khác, những người phần lớn xa lánh Belarus.
Lukashenko đã cai trị Belarus bằng bàn tay sắt trong hơn 30 năm và dựa vào trợ cấp và hỗ trợ của Điện Kremlin. Ông cho phép Nga sử dụng lãnh thổ của mình làm bàn đạp để đưa quân vào Ukraine và lưu trữ một số vũ khí hạt nhân chiến thuật của Moscow.
Giờ đây, Lukashenko "đang thúc đẩy một câu chuyện về việc hạ nhiệt căng thẳng, hứa hẹn sẽ gây ảnh hưởng đến hành động của Putin và đưa ra những nhượng bộ như thả tù nhân chính trị", Ryhor Astapenia, giám đốc Sáng kiến Belarus tại Chatham House, cho biết trong một bài bình luận gần đây.
Một lý do khác là Nga, đang sa lầy trong một cuộc chiến tranh tiêu hao trên mặt trận dài khoảng 1.000 km (600 dặm) ở Ukraine, không thể dành một số lượng lớn quân cho các cuộc tập trận, và số lượng của Belarus cũng hạn chế, theo nhà phân tích người Belarus Alexander Alesin.
Ước tính của phương Tây rất khác nhau. Một số người cho rằng số lượng quân tham gia có thể vào khoảng 30.000, trong khi những người khác lại cho rằng lên tới 150.000. Vào tháng 9 năm 2021, lần gần nhất diễn ra cuộc tập trận Zapad, khoảng 200.000 quân đã tham gia, theo chính quyền Nga.
